Mechanik pojazdów samochodowych, zawód szkolny (wg KZiS - 723103, wg ISO-08 - 7231)
Grupa 7 - opis wg KZiS
Robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy
Grupa ta obejmuje zawody wymagające wiedzy, umiejętności i doświadczenia niezbędnych do uzyskiwania i obróbki surowców; wytwarzania i naprawy towarów; budowy, konserwacji i naprawy budynków, dróg i mostów; konstrukcji maszyn. Prace zazwyczaj są wykonywane ręcznie lub przy pomocy narzędzi manualnych oraz innych narzędzi wykorzystywanych w celu zmniejszenia wysiłku fizycznego wymaganego do realizacji poszczególnych zadań oraz podwyższenia jakości produktów.
Zadania zawodowe
Zadania wymagają zrozumienia wszystkich etapów procesu produkcji, wykorzystywanych narzędzi i materiałów oraz charakteru i celu produktu końcowego. Zadania wykonywane przez robotników przemysłowych i rzemieślników zwykle obejmują: budowę, konserwację i remonty budynków i innych obiektów; odlewanie, spawanie i kształtowanie metali; instalowanie i wznoszenie ciężkich konstrukcji metalowych, sprzętu i powiązanych urządzeń; produkcję maszyn, narzędzi, sprzętu oraz innych artykułów metalowych; prace mechaniczne, w tym ustawianie i operowanie narzędziami maszynowymi; instalację, konserwację i naprawę maszyn przemysłowych, w tym silników i pojazdów oraz instrumentów elektrycznych i elektronicznych, a także innego sprzętu; produkcję urządzeń precyzyjnych, biżuterii, artykułów gospodarstwa domowego i artykułów z metali szlachetnych, szkła oraz innych produktów; produkcję rękodzieła; wykonywanie prac introligatorskich i poligraficznych; produkcję i przetwarzanie żywności oraz artykułów z drewna, tekstyliów, skóry i pokrewnych materiałów. W zakres obowiązków może wchodzić także sprawowanie nadzoru nad innymi pracownikami.
Krajowy standard kwalifikacji zawodowych wg MPiPS
Podstawy prawne wykonywania zawodu
Dz.U. 2013 poz. 610 - Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 10 maja 2013 r. w sprawie homologacji sposobu montażu instalacji przystosowującej dany typ pojazdu do zasilania gazem;
Dz.U. 2012 poz. 1448 L.j. - Ustawa z dnia 10 października 2012 r. o zmianie ustawy - Prawo o ruchu drogowym oraz niektórych innych ustaw;
Rozporządzenie MPiPS z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U z 2003 r., Nr 169, poz. 1650 z póź. zm.);
Rozporządzenie MZiOS z 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy. (Dz. U. Nr 69, poz.332 z póź. zm.);
Rozporządzenie MPiP S z dnia 14 marca 2000 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach transportowych (Dz. U. Nr 26, poz. 313 z późn. zm.)
Rozporządzenie MPiPS z dnia 27 kwietnia 2010 r. w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy oraz zakresu jej stosowania (Dz. U. Nr.82, poz. 537);
Informator - „Środki ochrony indywidualnej”. INFOCHRON. Warszawa. CIOP 2000.
Mechanik pojazdów samochodowych - opis zawodu
Mechanik pojazdów samochodowych zatrudniany jest w warsztatach obsługowo- naprawczych zaplecza motoryzacyjnego. Wykonuje prace konserwacyjne i obsługowo-naprawcze pojazdów samochodowych oraz ich zespołów na uniwersalnych i specjalistycznych stanowiskach za pomocą narzędzi monterskich. Kontroluje także stan techniczny pojazdów za pomocą urządzeń diagnostycznych. Od mechanika pojazdów samochodowych wymaga się znajomości budowy pojazdu oraz zasad działania jego zespołów i podzespołów. Mechanik pojazdów samochodowych powinien umieć diagnozować usterki zespołów samochodów oraz znać metody ich usuwania. Specyfika zawodu, rozwój rynku motoryzacyjnego i oczekiwania klientów wymagają od niego odpowiedzialności związanej z poziomem oferowanych usług. Dlatego mechanik pojazdów samochodowych powinien wykazywać gotowość do dokształcania się i podnoszenia kwalifikacji.
Podstawowy, stosowany sprzęt w pracy mechanika samochodowego.
Elektroniczny sprzęt pomiarowy, testowy i diagnostyczny, młotki, podnośnik, narzędzia do obróbki skrawaniem (tokarka, strugarka poprzeczna itp.), mikrometry, oliwiarki, śrubokręty, klucze i tym podobne narzędzia (ręczne, pneumatyczne lub elektryczne), pistolety do spryskiwania, narzędzia i akcesoria do lutowania, podnośnik do pojazdów, sprzęt spawalniczy.
Zadania zawodowe
Z-1. Przyjmowanie pojazdów samochodowych do naprawy.
Z-2. Obsługiwanie urządzeń kontrolno-pomiarowych dla pojazdów samochodowych.
Z-3. Ustalanie przyczyn uszkodzeń poszczególnych podzespołów pojazdu samochodowego.
Z-4. Organizowanie oraz utrzymywanie w czystości stanowiska pracy zgodnie z przepisami i zasadami: ergonomii, bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska.
Z-5. Dobieranie narzędzi i przyrządów do wykonania czynności obsługowo- -naprawczych pojazdów samochodowych.
Z-6. Wykonywanie czynności obsługowo-naprawczych silnika pojazdu samochodowego.
Z-7. Wykonywanie czynności obsługowo-naprawczych podzespołów układu napędowego pojazdów samochodowych.
Z-8. Wykonywanie czynności obsługowo-naprawczych układu hamulcowego pojazdów samochodowych.
Z-9. Wykonywanie czynności obsługowo-naprawczych układu kierowniczego pojazdów samochodowych.
Z-10. Wykonywanie czynności obsługowo-naprawczych zawieszenia pojazdów samochodowych.
Z-11. Wykonywanie czynności obsługowo-naprawczych kół jezdnych i ogumienia pojazdów samochodowych.
Z-12. Wymienianie elementów bezpieczeństwa biernego pojazdów samochodowych.
Z-13. Sprawdzanie jakości wykonywanych prac obsługowo-naprawczych pojazdów samochodowych.
Z-14. Organizowanie własnego stanowiska pracy mechanika pojazdów samochodowych zgodnie z zasadami i przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy, ergonomii, ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska.
Z-15. Współpraca w zespole mechaników pojazdów samochodowych.
Z-16.Wykonywanie rozliczeń kosztów usług obsługowo-naprawczych pojazdów samochodowych.
Składowe kwalifikacji zawodowych
K-1. Dobieranie i stosowanie metod diagnozowania usterek i sposobów weryfikacji uszkodzonych elementów pojazdów samochodowych.
K-2. Dobieranie i posługiwanie się narzędziami kontrolno-pomiarowymi oraz urządzeniami diagnostycznymi dla pojazdów samochodowych.
K-3. Posługiwanie się instrukcjami obsługi i naprawy, wynikami badań stanu technicznego pojazdów, katalogami, poradnikami i inną literaturą techniczną pojazdów samochodowych.
K-4. Dobieranie i stosowanie metody naprawy pojazdów samochodowych ze względu na zakres i koszty.
K-5. Wykonywanie obsług i napraw zgodnie z technologią producenta pojazdów samochodowych.
K-6. Ocenianie stanu technicznego pojazdów samochodowych po wykonaniu czynności obsługowo-naprawczych.
Podstawowe umiejętności zawodowe
-Stosuje zasady i przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska na swoim stanowisku pracy.
-Wykonuje zadania zawodowe zgodnie z zasadami ergonomii.
-Udziela pierwszej pomocy przedmedycznej.
-Zachowuje ład i porządek na stanowisku pracy
-Organizuje własne stanowisko pracy.
-Bezpośrednio komunikuje się z przełożonymi, współpracownikami i klientami.
-Doskonali swoje umiejętności zawodowe.
-Wypełnia dokumenty towarzyszące wykonywanej pracy.
-Obsługuje komputer i urządzenia peryferyjne.
-Rozpoznaje zespoły i podzespoły pojazdu samochodowego.
-Sprawdza luzy: elementów układu kierowniczego i zawieszenia pojazdu samochodowego.
-Wymienia oleje silnikowe, przekładniowe i płyny techniczne w pojeździe samochodowym.
-Wykonuje czynności obsługowo-regulacyjne silnika spalinowego pojazdu samochodowego.
-Wykonuje czynności obsługowo-regulacyjne zespołów układu napędowego pojazdu samochodowego.
-Wykonuje czynności obsługowo-regulacyjne mechanizmów układu hamulcowego pojazdu samochodowego.
-Wykonuje czynności obsługowo-regulacyjne mechanizmów układu kierowniczego pojazdu samochodowego.
-Wykonuje czynności obsługowo-regulacyjne elementów zawieszenia pojazdu
Samochodowego.
-Wykonuje czynności obsługowo-regulacyjne kół i ogumienia pojazdu samochodowego.
-Wykonuje wymianę uszkodzonych części silnika spalinowego pojazdu samochodowego.
-Wykonuje wymianę uszkodzonych elementów osprzętu silnika spalinowego pojazdu samochodowego.
-Wykonuje wymianę uszkodzonych zespołów układu napędowego pojazdu samochodowego.
-Wykonuje wymianę uszkodzonych elementów układu hamulcowego pojazdu samochodowego.
-Wykonuje wymianę uszkodzonych elementów układu kierowniczego pojazdu samochodowego.
-Wykonuje wymianę uszkodzonych elementów zawieszenia pojazdu samochodowego.
-Wykonuje wymianę uszkodzonych elementów osprzętu elektrycznego pojazdu samochodowego.
-Wykonuje wymianę uszkodzonych elementów wyposażenia nadwozia pojazdu samochodowego.
Posiadane wiadomości
-Przyrządy pomiarowe, ich budowa i sposoby wykonywania pomiarów.
-Materiały stosowane w budowie pojazdu samochodowego.
-Parametry techniczne silnika spalinowego.
-Budowa silnika spalinowego.
-Zasada działania silnika spalinowego.
-Budowa i zasada działania układu rozrządu silnika spalinowego.
-Budowa i zasada działania układu chłodzenia silnika spalinowego.
-Budowa i zasada działania układu olejenia silnika spalinowego.
-Budowa i zasada działania układu zasilania silnika spalinowego..
-Budowa i zasada działania układu wylotu spalin silnika.
-Budowa i zasada działania doładowania silnika spalinowego.
-Zasady oznaczania i klasyfikowania olejów silnikowych.
-Zasady oznaczania i klasyfikowania płynów chłodzących.
-Budowa i zasada działania sprzęgła.
-Budowa i zasada działania skrzyni biegów.
-Budowa i zasada działania przegubów wałów napędowych.
-Budowa i zasada działania mostów napędowych.
-Budowa i zasada działania przegubów przedniej półosi napędowej.
-Zasady oznaczania i klasyfikowania olejów przekładniowych.
-Kierownica i układ hamulcowy w procesie hamowania.
-Budowa i zasada działania hydraulicznego układu hamulcowego.
-Budowa i zasada działania pneumatycznego układu hamulcowego.
-Budowa i zasada działania hamulca awaryjnego i postojowego.
-Budowa i zasada działania zwalniacza hydraulicznego.
-Budowa i zasada działania układów: ABS, EPS, ASR.
-Zasady oznaczania i klasyfikowania płynów hamulcowych.
-Wymagania techniczne określające skuteczność hamowania pojazdów samochodowych.
-Postępowanie ze zużytym płynem hamulcowym.
-Zadania i budowa układu kierowniczego.
-Budowa i zasada działania wspomagania układu kierowniczego.
-Rodzaje zawieszeń w pojazdach.
-Elementy sprężyste w zawieszeniach pojazdów samochodowych.
-Elementy pneumatyczne w zawieszeniach pojazdów samochodowych.
-Amortyzatory pojazdów samochodowych: budowa i zasada działania.
-Stabilizatory: budowa i zasada działania.
-Wahacze: budowa i zasada działania.
-Budowa koła jezdnego.
-Rodzaje opon i zasady ich oznakowania.
-Pojęcia i wielkości elektryczne.
-Podstawowe prawa elektrotechniki ogólnej.
-Akumulator: budowa i zasada działania.
-Prądnica prądu przemiennego: budowa i zasada działania.
-Rozrusznik samochodowy: budowa i zasada działania.
-Budowa i zasada działania układu zapłonowego silnika spalinowego.
-Technologia obsługi i naprawy pojazdów samochodowych.
Kwalifikacje specjalistyczne dla zawodu, umiejętności
-Wykonuje jazdę próbną po naprawie pojazdu samochodowego.
-Wykonuje czynności obsługowo-naprawcze klimatyzacji pojazdu samochodowego.
-Wykonuje czynności obsługowo-naprawcze instalacji LPG (CNG) pojazdu samochodowego.
-Wykonuje wymianę elementów bezpieczeństwa biernego pojazdu samochodowego.
-Wyważa koła jezdne pojazdu samochodowego.
Cechy psychofizyczne
-Ostrość wzroku.
-Sprawność manualna.
-Sprawność fizyczna.
-Koordynacja wzrokowo-ruchowa.
-Uzdolnienia techniczne.
-Zdolność do pracy indywidualnej.
-Uzdolnienia organizacyjne.
-Komunikatywność.
-Rzetelność i sumienność.
Ocena ryzyka zawodowego dla stanowiska mechanika samochodowego
Charakterystyka stanowiska
Pracownik warsztatu zatrudniony jest na pełny etat, posiada wymagane badania profilaktyczne i przeszedł potrzebne szkolenia w zakresie BHP. W warsztacie wykonuje
następujące czynności:
–przeprowadza konieczną obróbkę ręczną i mechaniczną materiałów poprzez cięcie, piłowanie, gwintowanie, wiercenie i szlifowanie;
–przeprowadza czynności demontażu pojazdu na podzespoły, a te z kolei na poszczególne części i elementy;
–dokonuje montażu pojazdu lub jego elementów po naprawie;
–przeprowadza diagnostykę komputerową pojazdu;
–dokonuje naprawy źle funkcjonujących elementów pojazdu;
–dokonuje potrzebnych uzupełnień i wymian (m.in. wymiany oleju, filtra oleju, filtra powietrza, filtra paliwa itp.);
–przeprowadza jazdę próbną.
Zatrudnienie: pełny etat, praca zmianowa.
Wybrane subiektywnie zagrożenia BHP na stanowisku pracy mechanika samochodowego wg PN-N 18002:2000
Zagrożenie: Powierzchnie, na których jest możliwy upadek (na tym samym poziomie lub na niższy poziom).
Źródła zagrożeń: śliskie i nierówne powierzchnie na terenie dojścia do pojazdu i w miejscu wykonywania prac, wpadnięcie do kanału naprawczego.
Skutki zagrożenia: potłuczenia, złamania kończyn, zwichnięcia, urazy wewnętrzne.
Profilaktyka: stosowanie przez pracownika właściwego obuwia, zapewnienie porządku na stanowisku pracy i przejściach, usuwanie z podłoża wszelkich plam oleju, zapewnienie prawidłowych zejść do kanału naprawczego oraz odpowiedniego zabezpieczenia poprzez zakrycie podczas nie używania, zapewnienie odpowiedniego oświetlenia, omawianie zagadnień bezpieczeństwa podczas odpraw codziennych, przestrzeganie ogólnych zasad bezpieczeństwa.
Zagrożenie: Stałe i ruchome poruszające się obiekty (uderzenia, wypadek komunikacyjny).
Źródła zagrożeń: przemieszczające się pojazdy na terenie warsztatu, zderzenia z nimi lub z nieruchomymi obiektami, np. w trakcie jazd kontrolnych.
Skutki zagrożenia: urazy (potłuczenia, skaleczenia, złamania) kalectwo, śmierć.
Profilaktyka: obuwie ochronne, hełmy i inne środki ochrony indywidualnej, ograniczenie prędkości poruszających się pojazdów, przestrzeganie zasad obowiązujących w ruchu drogowym, m.in. zasady ograniczonego zaufania, ogólnie zachowanie szczególnej ostrożności.
Zagrożenie: hałas i wibracje.
Źródła zagrożenia: maszyny, urządzenia, narzędzia ręczne i elektryczne czy pneumatyczne w jakie wyposażony jest warsztat.
Skutki zagrożenia: choroby narządu słuchu oraz układu mięśniowo-kostnego.
Profilaktyka: posadowienie maszyny i urządzeń zgodnie z dokumentacją (DTR), używanie tylko w pełni sprawnych technicznie maszyn, urządzeń i elektronarzędzi, w razie konieczności stosowanie ochronników słuchu (nauszników, stoperów lub rękawic antywibracyjnych).
Zagrożenie: prąd elektryczny (porażenia prądem).
Źródła zagrożenia: uszkodzone przewody, osprzęt (gniazdka, wtyczki), przebicia elektryczne na przewody lub obudowy urządzeń.
Skutki zagrożenia: porażenia prądem, kalectwo, śmierć.
Profilaktyka: okresowe sprawdzanie (przez elektryka z uprawnieniami) skuteczności ochrony przeciwporażeniowej, bieżąca kontrola stanu instalacji elektrycznej, stosowanie zabezpieczeń różnicowo--prądowych i ich systematyczny przegląd, stosowanie bezpiecznego, przenośnego oświetlenia o napięciu 24 V, wymienianie a nie naprawianie spalonych bezpieczników, nie używanie urządzeń, gdy są zawilgocone lub działała na nie woda, stosowanie obuwia elektroizolacyjnego lub prądoprzewodzącego.
Zagrożenie: pożar, poparzenia i wybuch.
Źródła zagrożenia: Niesprawna instalacja elektryczna lub gazowa naprawianego pojazdu, rozerwanie się opony, nieostrożne obchodzenie się z materiałami łatwo palnymi i wybuchowymi, gorące powierzchnie, rury wydechowe lub metale topliwe, jak również nagle uwolniona gorąca woda lub para z przewodów parowych, chłodnicy i rur systemu chłodzenia
Skutki zagrożenia: oparzenia ciała, kalectwo, śmierć.
Profilaktyka: wyposażenie obiektu we właściwy sprzęt ppoż., znajomość zasad postępowania w czasie zaistnienia pożaru lub wybuchu.
Zagrożenie: obciążenia fizyczne dynamiczne i statyczne (praca w wymuszonej pozycji ciała).
Źródła zagrożenia: podnoszenie i przenoszenie zbyt ciężkich przedmiotów, długotrwałe prace związane z obróbką ręczną i mechaniczną, montaż i demontaż elementów pojazdu.
Skutki zagrożenia: wystąpienie przepukliny, chorób serca, uszkodzenie i zwyrodnienia układu kostno-stawowego.
Profilaktyka: przestrzeganie norm obowiązujących podczas transportu indywidualnego, przeprowadzanie terminowo wymaganych lekarskich badań profilaktycznych, stosowanie przerw w pracy oraz czasowych zmian wykonywanych czynności, sprzętu pomocniczego i przestrzeganie podstawowych zasad ergonomii.
Zagrożenie: zmienne warunki atmosferyczne.
Źródła zagrożenia: występowanie, w zależności od pory roku, niskich czy wysokich temperatur na zewnątrz (szok termiczny), opady deszczu lub śniegu.
Skutki zagrożenia: przeziębienia, przegrzanie lub wychłodzenie organizmu, złamania.
Profilaktyka: Stosowanie przez pracowników odzieży ochronnej przystosowanej do warunków zewnętrznych, zapewnienie posiłków profilaktycznych, napojów oraz przerw w pracy, zgodnie z obowiązującymi przepisami.
Podsumowanie
Mechanicy pojazdów samochodowych zazwyczaj pracują w warsztatach samochodowych, w których istnieje niebezpieczeństwo urazów spowodowanych upadkiem z drabin, schodów, podwieszanych platform, wpadnięciem do kanału rewizyjnego, potknięciem na śliskiej nawierzchni. Mogą zostać poważnie zranieni przez sprzęt warsztatowy (dźwigi, podnośniki, itd.), pojazdy będące w ruchu, ciężkie części upadające na ich stopy, pękające opony, itp. Mechanicy często podnoszą ciężkie części pojazdów i pracują w wymuszonej pozycji ciała, co może prowadzić do urazów takich jak wypadnięcie dysku lub do powstania przepukliny. Miejsce pracy mechaników pojazdów samochodowych stwarza wiele innych możliwych zagrożeń wypadkowych, takich jak poparzenia, ukłucia i skaleczenia, porażenie prądem elektrycznym, stłuczenia kończyn przez spadające przedmioty, narzędzia itp.
Ze względu na szereg różnorodnych zagrożeń występujących podczas wykonywania zawodu mechanika samochodowego czy pokrewnych mu zawodów takich jak: mechanik maszyn i urządzeń przemysłowych, elektromechanik, diagnosta samochodowy, mechanik maszyn drogowych, należy objąć tą grupę zawodową szczególną opieką jeżeli chodzi o BHP w czasie wykonywania ich zawodu. Niedbałe, niechlujne czy niestaranne wykonywanie swoich zawodów oprócz występujących zagrożeń w stosunku do mechaników stwarzają również szereg poważnych zagrożeń dla ich klientów, którzy będą użytkownikami naprawianych pojazdów samochodowych czy innych maszyn jak i dla osób trzecich.
Bibliografia
Bryła R. (2007), Bezpieczne stanowisko pracy, Katowice: Wydawnictwo ELAMED.
Bryła R. (2011), Bezpieczeństwo i higiena pracy, Katowice: Wydawnictwo ELAMED.
Dyląg W. (2012), BHP w biurze, Warszawa: PIP Główny Inspektora Pracy.
Ejdys J. (2010), Kształtowanie kultury bezpieczeństwa i higieny pracy, Białystok: Oficyna Wydawnicza Politechniki Białostockiej.
Karczewski J.T., Karczewska K.W. (2012), Zarządzanie bezpieczeństwem pracy, Gdańsk: Wydawnictwo Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr Sp. z o.o.
Rączkowski B. (2009), BHP w praktyce, Gdańsk: Wydawnictwo Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr Sp. z o.o.
https://www.ciop.pl/ https://www.mpips.gov.pl/ https://mc.gov.pl/ https://www.pip.gov.pl/pl/ http://isap.sejm.gov.pl/ http://psz.praca.gov.pl/rynek-pracy/bazy-danych/klasyfikacja-zawodow-i-specjalnosci/wyszukiwarka-opisow-zawodow
Dz.U. 2010 nr 82 poz. 537.
Dz. U. 2006 nr 80, poz. 563 ze zm.
Dz. U. 2002 nr 70, poz. 650 ze zm.
Dz. U. 2001 nr 118, poz. 1263 ze zm.
Dz. U. 2001 nr 79, poz. 849 ze zm.
Dz. U. 2002 nr 217, poz. 1833 ze zm.
Dz. U. 2005 nr 73, poz. 645 ze zm.
Kodeks Pracy Dz.U. 1974 nr 24 poz. 141 ze zm. – tekst jednolity: Dz.U. 2018 poz. 917.
Kod QR do tego wpisu
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz