Pojęcia takie jak: żar, płomień, ogień, palenie, pożoga czy późniejszy pożar znane były ludzkości od dawna, na pierwsze użycie ognia przez człowieka wskazują ślady w grocie L’Escale Bouches-du-Rhône sprzed ok. 650 tys. lat p.n.e., zaś najstarsze palenisko odkryto na Węgrzech w Vertesszollos (ok. 450 tys. lat p.n.e.).
Słowo „pożar” jako takie wywodzi się od staropolskiego rzeczownika „pożega”, który pochodzi od czasownika „żec” oznaczającego „palić się”. W Słowniku etymologicznym języka polskiego A. Brücknera można znaleźć wyjaśnienie czasownika „żec”, które ma swój rodowód w prasłowiańskim „gegę”, i we wcześniejszej jego formie „degę”, znaczącej to samo, co „palę”.
Poniżej podaję inne zaczerpnięte z literatury ciekawsze definicje słów pożar i ogień, które uwarunkowane są celem oraz obszarem w jakich mają być zastosowane.
1) pożar, czyli „pożega – ogień wielki pożerający wszystko to, cokolwiek mu się tylko z natury swej oprzeć nie może, pali, pożera, niszczy” (Groicki B., 1559),
2) „ogień ogarniający dużą przestrzeń”, zaś „pożoga to żar, wielki ogień szerzący się, wielki pożar” (Doroszewski W., 1964),
3) pożar to „niekontrolowany proces spalania w miejscu do tego celu nieprzeznaczonym” (Zagórski J.P., 1990),
4) „pożar to niekontrolowany proces palenia się dóbr materialnych w miejscu do tego celu nieprzeznaczonym powodujący straty i wymagający zorganizowanej akcji dla jego likwidacji”, „zjawisko gospodarczo szkodliwe, niszczące ogólnonarodowe, społeczne i indywidualne oraz osobiste mienie ludności”, „nie każdy przypadek zapalenia się materiału jest pożarem…” (Borowski P., 1974),
5) „pożar to żywiołowy proces spalania, nieuzasadniony społecznie i wyrządzający szkody” (Borowski P., Pawłowski F., 1981),
6) „proces spalania wymagający interwencji człowieka w celu zlikwidowania zagrożenia dla życia i zdrowia ludzi oraz mienia w znacznych rozmiarach” (Mazurek A., 1988),
7) „pożar to efekt cieplny zaistnienia różnorodnych przemian chemicznych i zjawisk fizycznych w określonym układzie termodynamicznym, powodujący zmiany stanu termodynamicznego tego układu. Pożar powstaje, gdy istnieje przestrzenna i czasowa współzależność czynników warunkujących jego powstanie, tzn. jest chemiczną reakcją spalania, która przebiega względnie wolno i w dłuższym okresie. Pożar ma wielorakie działanie niszczące: niszczenie konstrukcji obiektów, spalanie materiałów lub ich niszczenie przez strumień ciepła generowany w różnych fazach jego rozwoju. Ponadto może oddziaływać na ludzi zarówno przez bezpośrednie oddziaływanie płomienia na człowieka, jak i termiczną radiację, względnie przez toksyczne oddziaływanie produktów rozkładu termicznego i spalania” (Pofit-Szczepańska M., 1996),
8) Wolanin J. (1989) zebrał szereg innych definicji pożaru:
a) pożar to samorzutne niekontrolowane rozprzestrzenianie się ognia powodujące straty,
b) pożar to palenie się budynków, lasów itp., ogień ogarniający dużą przestrzeń,
c) pożar to ogień powstały nie w specjalnie przeznaczonym miejscu albo rozprzestrzeniający się poza granice takiego miejsca, który wyrządza straty materialne,
d) pożar to palenie się jednego lub kilku obiektów (budynków, urządzeń, zakładów przemysłowych, zbiorników, lasów),
e) pożar to niszczące, żywiołowe działanie ognia wymagające jego likwidacji,
f) pożar to żywiołowe działanie ognia powodujące niszczenie dóbr materialnych oraz zagrożenie życia ludzi i zwierząt,
g) pożar to spalanie, które powoduje niepożyteczne i bezpowrotne niszczenie lub uszkodzenie dobra materialnego oraz zagrożenie życia i zdrowia ludzkiego,
h) pożar – niekontrolowane działanie ognia powodujące straty ludzkie lub materialne,
i) pożar to niszczące działanie ognia w miejscu do tego nieprzewidzianym i nieprzystosowanym, wymagające jego likwidacji,
j) pożar jest to niezamierzony proces palenia się użytecznych dóbr materialnych powodujący straty w majątku narodowym i wymagający zorganizowanej działalności mającej na celu likwidację powstałych zjawisk,
k) pożar to spalanie nieuzasadnione społecznie wyrządzające szkody.
l) zbiór procesów fizykochemicznych towarzyszących spalaniu w wybranym układzie termodynamicznym i powodujących określone zmiany stanu tego układu.
8. W PN-ISO 8421-1:1997 jest zapisane, że pożar to: „spalanie o niekontrolowanym przebiegu w czasie i przestrzeni”, a ogień to: „proces spalania charakteryzujący się emisją cieplną, któremu towarzyszy dym i/lub płomień”
9. Pożar to: „samorzutne, niekontrolowane rozprzestrzenianie się ognia powodujące straty materialne” (Frankowski W., Zaleski B., 2014),
Obecnie najbardziej rozpowszechnioną krótszą definicją pożaru/ognia jest: „to niekontrolowany proces spalania w miejscu do tego nieprzeznaczonym” lub dłuższą: „pożar to zagrożenie, jakie powoduje niekontrolowany ogień, który rozwija się żywiołowo, niszcząc wszystko, co napotka na swojej drodze. Powodując przy tym urazy fizyczne i psychiczne u ludzi czy nawet prowadząc do ich śmierci. Jest zjawiskiem o dynamicznym charakterze, do opanowania którego nierzadko potrzebne są profesjonalne służby ratownicze”.
W dzisiejszych czasach nauka wyjaśniła już chemiczne i fizyczne właściwości palenia i procesów jego rozwoju. Natomiast istota pożarów na gruncie ustawodawstwa karnego jest wciąż niejednoznaczna.
Współcześnie pojęcie pożaru na gruncie orzecznictwa sądowego rozumiane jest jako ogień rozprzestrzeniający się z siłą żywiołową. Jest to więc ogień o wielkim zasięgu, który zagraża życiu lub zdrowiu wielu osób (zazwyczaj jest to interpretowane jako powyżej 6 osób) albo mieniu w wielkich rozmiarach (duże obiekty, budynki lub kilka budynków). Pojęcie pożaru w ujęciu Kodeksu karnego obejmuje w zasadzie rozprzestrzenienie się ognia na kilka obiektów (budowle, składy materiałowe, las) albo nawet jeden obiekt, ale o wielkich rozmiarach (np. blok mieszkalny).
Sprawca pożaru spełniającego kryteria określone w art. 163 § 1 kk. podlega karze pozbawienia wolności w wymiarze:
-od roku do lat 10 – w przypadku działania umyślnego,
-od 3 miesięcy do lat 5 – w przypadku nieumyślności czynu.
Jeżeli sprowadza bezpośrednie niebezpieczeństwo wystąpienia zdarzenia określonego w art. 163 § 1 kk., sprawca podlega karze pozbawienia wolności w wymiarze:
-od 6 miesięcy do lat 8 – w przypadku działania umyślnego,
-do lat 3 – w przypadku działania nieumyślnego.
Pożarem nie jest spalenie się niewielkiego obiektu lub rzeczy, chociażby wielkiej wartości (cennych dokumentów, pieniędzy, aparatury itd.), jeżeli ma to miejsce w warunkach, w których ogień nie może się rozprzestrzenić. W takiej sytuacji sprawca może odpowiadać na podstawie art. 288 § 1 kk. (zniszczenie mienia przez podpalenie) i podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5 lub w wypadku spraw mniejszej wagi – podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo jej pozbawienia do jednego roku (Marek A., 2000).
Pożar na podstawie przepisów o ochronie przeciwpożarowej.
W lutym 2011 r. weszło w życie Rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego (Dz. U. z 2011 r., nr 46, poz. 239). W roku 2012 na podstawie decyzji Komendanta Głównego PSP zatwierdzone zostały Zasady ewidencjonowania zdarzeń w zmodernizowanym systemie wspomagania decyzji – ST. W dokumencie tym, w rozdziale III Zasady sporządzania informacji ze zdarzenia, w punkcie 4.1 podano obecnie obowiązującą definicję pożaru, która zasadniczo nie odbiega od definicji z poprzedniego rozporządzenia z roku 1999. W wymienionych Zasadach pożar to „niekontrolowany proces palenia w miejscu do tego nieprzeznaczonym”.
Zdarzenia pożarowe pod względem wielkości w ww. Zasadach pogrupowano jako:
a) pożar mały (P/M) – występuje, jeśli w jego wyniku zostały spalone lub zniszczone:
-obiekty lub ich części, ruchomości, składowiska materiałów, maszyny, urządzenia, surowce, paliwa itd. o powierzchni do 70 m2 lub objętości do 350 m3,
-lasy, uprawy, trawy, torfowiska i nieużytki, o powierzchni nie większej niż 1 ha;
b) pożar średni (P/Ś) – występuje, jeśli w jego wyniku zostały spalone lub zniszczone:
-obiekty lub ich części, ruchomości, składowiska materiałów, maszyny, urządzenia, surowce, paliwa itp. o powierzchni od 71 do 300 m2 lub objętości od 351 do 1500 m3,
-lasy, uprawy, trawy, torfowiska i nieużytki, o powierzchni powyżej 1 ha i nie większej niż 10 ha;
c) pożar duży (P/D) – występuje, jeśli w jego wyniku zostały spalone lub zniszczone:
-obiekty lub ich części, ruchomości, składowiska materiałów, maszyny, urządzenia, surowce, paliwa itp. o powierzchni od 301 do 1000 m2 lub objętości od 1501 do 5000 m3,
-lasy, uprawy, trawy, torfowiska i nieużytki o powierzchni powyżej 10 ha i nie większej niż 100 ha;
d) pożar bardzo duży (P/BD) – występuje, jeśli w jego wyniku spalone lub zniszczone powierzchnie lub objętości przekraczają wartości podane dla pożaru dużego.
Przy ustaleniu wielkości pożarów, w stosunku do których nie można zastosować wymienionych kryteriów, w szczególności w przypadku pożarów odwiertów naftowych, rurociągów gazowych, paliwowych, urządzeń technologicznych poza budynkami, należy zgodnie z Zasadami przyjmować następujące kryteria wielkości:
pożar mały – jeżeli jednocześnie podawano do 4 prądów gaśniczych*,
pożar średni – jeżeli jednocześnie podawano 5-12 prądów gaśniczych,
pożar duży – jeżeli jednocześnie podawano 13-36 prądów gaśniczych,
pożar bardzo duży – jeżeli jednocześnie podawano powyżej 36 prądów gaśniczych.
*Prąd gaśniczy – prąd środka gaśniczego o określonym kształcie, ciśnieniu i prędkości wypływu oraz o odpowiednim zasięgu rzutu, wytwarzany za pomocą sprzętu przewidzianego do dostarczania środków gaśniczych do pożaru. W zależności od środka gaśniczego rozróżnia się prądy gaśnicze: wodne, pianowe, proszkowe, śniegowe, a w zależności od konstrukcji sprzętu do podawania środka gaśniczego: prąd gaśniczy kroplisty, prąd gaśniczy mgłowy, prąd gaśniczy zwarty (Zagórski J.P., 1990, Mały słownik pożarniczy, Warszawa: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych).
Problemy z interpretacją pojęcia pożar powodują, że w Polsce jednym z najczęściej zadawanych pytań biegłym występującym w sprawach sądowych o pożary jest: „Czy dane zdarzenie było pożarem?”. Można by sądzić, że skoro się paliło, a ugaszenie ognia wymagało udziału jednostek straży pożarnej, to odpowiedź na tak zadane pytanie wydawałoby się być oczywista i jednoznaczna. Jednak w świetle obowiązującego w Polsce prawa powyższe pytanie ma jak najbardziej sens, ponieważ nie każde zdarzenie, w którym doszło do niekontrolowanego spalania w miejscu do tego nieprzeznaczonym, jest w rozumieniu prawa karnego pożarem.
Za Borowski P. (1974) Dochodzenie pożarowe. Zagadnienia wybrane, Warszawa: Wydawnictwo Arkady – „Nie każdy proces palenia się jest pożarem. Występują bowiem zjawiska o cechach zbliżonych do zjawiska pożaru, jak wydobywanie się płomieni i dymu, których jednak nie kwalifikuje się jako pożarów.
Do pożarów nie zalicza się:
1) spalania śmieci i traw pod kontrolą,
2) zadymienia, o ile jego likwidacja nie wymaga przeprowadzenia działań gaśniczych,
3) spalania materiałów w piecach i komorach przeznaczonych do tego celu (wędzarniach, piecach piekarniczych, suszarniach tytoniu itd.),
4) porażenia ludzi i zwierząt prądem elektrycznym oraz wyładowaniami atmosferycznymi,
5) palenia się sadzy w przewodach kominowych, o ile jego likwidacja nie wymaga prowadzenia działań gaśniczych,
6) zapłonów i zapaleń ugaszonych w zarodku, powstających i powtarzających się w trakcie procesu technologicznego jako nieuniknionych w tym procesie”.
Problemy związane z precyzyjnym i jednoznacznym określeniem definicji pożaru w przepisach dotyczących ochrony przeciwpożarowej i prawa karnego, przenoszą się wprost na orzekane wyroki sądowe. Nikomu oczywiście nie życzę, aby znalazł się w sytuacji oskarżonego w sprawie związanej z pożarem, ale jeżeli już, niestety taka sytuacja nastąpi to należy zatrudnić adwokata, który jest specjalistą od spraw przeciwpożarowych, aby uniknąć ewentualnego nieporozumienia w interpretacji różnych przepisów dotyczących samej definicje pożaru czy ognia.
Wydawałoby się, że słowo takie jak pożar jest najprostszym do zrozumienia dla wszystkich, a jednak jak widać z powyższego tekstu, tak nie jest. Uważajmy więc i strzeżmy się pożarów, chociażby poprzez nie lekceważenie i surowe przestrzeganie wszelkich przepisów przeciwpożarowych.
Bibliografia
Guzewski P., Wróblewski D., Małozięć D. (red.), (2014), Czerwona Księga Pożarów, Józefów: Wydawnictwo CNBOP-PIB.
Kociołek K.T. (2009), Poradnik inspektora ochrony przeciwpożarowej, Kraków – Tarnobrzeg: Wydawnictwo Tarbonus.
Laurowski T. (2006), Vademecum ochrony przeciwpożarowej, Krosno: Wydawnictwo KaBe.
Osikowicz Ł., Szczerba K. (2012), Zasady bezpiecznej eksploatacji obiektów, Józefów: Wydawnictwo CNBOP PIB.
Rączkowski B. (2009), BHP w praktyce, Gdańsk: Wydawnictwo Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr Sp. z o.o.
Skaźnik M. Ochrona przeciwpożarowa. Poradnik. Zakres stosowania technicznych zabezpieczeń budowlanych w budynkach i budowlach, wynikający z obowiązujących przepisów i norm.
Skoczylas J.J. (2007), Prawo ratownicze, Warszawa: Wydawnictwo LexisNexis.
Zboina J., Gancarczyk P. (red.), (2016), Certyfikacja usług w ochronie przeciwpożarowej w ujeciu praktycznym i teoretycznym, Józefów: Wydawnictwo CNBOP PIB.
Dz.U. 2006, nr 156, poz. 1118
Dz.U. 2002, nr 147, poz. 1229
Dz.U. 2006, nr 96, poz. 667
Dz.U. 2002, nr 75, poz. 690
Dz.U. 2006, nr 80, poz. 563
Dz.U. 2003, nr 121, poz. 1139
Dz.U. 2003, nr 121, poz. 1137
Dz.U. 2004, nr 249, poz. 2497
PN-N-01256-5.1998
PN-92/N-01256.01
PN-EN ISO 13943:2002, Bezpieczeństwo pożarowe – terminologia.
https://www.ciop.pl/ https://www.mpips.gov.pl/ https://mc.gov.pl/ https://www.pip.gov.pl/pl/ http://isap.sejm.gov.pl/ http://www.straz.gov.pl
Kod QR do tego wpisu
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz