Definicje pojęć
Kontakt ciała ludzkiego z otaczającymi przedmiotami jest stałym elementem pracy i życia codziennego człowieka. W większości przypadków jest on dla człowieka pożyteczny, ponieważ umożliwia wykonywanie różnych czynności, zarówno w pracy jak i w życiu codziennym. Są jednak pewne granice, których przekroczenie powoduje, że kontakt ten może być szkodliwy wskutek wystąpienia urazów (skaleczenia, ukłucia, oparzenia, złamania itp.).
Zaistnienie kolizji między człowiekiem a przedmiotem jest zdeterminowane szeregiem różnych przyczyn, które w określonych warunkach aktywizują się prowadząc do zdarzeń niepożądanych. Pierwszy ogniwem w łańcuchu przyczyn wypadku jest zagrożenie potencjalne, na które składają się wszelkiego rodzaju błędy czynnika ludzkiego oraz właściwości czynnika materialnego.
Przejście zagrożenia potencjalnego w stan czynnego zagrożenia następuje pod wpływem czynnika aktywizacji. Powstaje wtedy zagrożenie aktywne, które przy wystąpieniu tzw. czynnika bezpośredniego przeradza się w wypadek. Do wypadku (z urazem człowieka) dochodzi wówczas, gdy wszystkie elementy składowe łańcucha zbiegają się w czasie. Wyeliminowanie z łańcucha przyczynowego któregoś z ogniw zatem ogranicza możliwość powstania wypadku. Istnieje również możliwość uniknięcia wypadku pomimo spełnienia
wszystkich warunków koniecznych do jego zaistnienia. Okres uniknięcia wypadku występuje wtedy, gdy czas zbieżności wszystkich czynników jest na tyle długi, że człowiek jest w stanie zauważyć zagrożenie i wycofać się. Aby okres uniknięcia miał znaczenie dla celów prewencyjnych, musi być krótszy od okresu wszystkich czynników wypadku. Wypadek i uraz to nie to samo: uraz jest wynikiem wypadku, ale bywają wypadki bez urazu. Doznane obrażenia są zatem cechą wyróżniającą wypadek od innych zdarzeń nie będących wypadkami.
Różne określenia wypadków odnalezione w literaturze
Wypadek jest niezamierzonym i nie dającym się kierować wydarzeniem, w którym akcja lub reakcja jakiegoś przedmiotu, substancji, osoby lub promieniowania pociąga za sobą uszkodzenie cielesne
Wypadek jest niezamierzonym i nie dającym się kontrolować wydarzeniem, w którym szybka akcja lub reakcja jakiegoś przedmiotu, substancji, osoby lub promieniowania, powstała w wyniku zakłócenia w oczekiwanym przebiegu wydarzeń, naraża elementy materialne lub ludzi na uszkodzenie
Wypadek podczas pracy jako odchylenie od normalnego, oczekiwanego przebiegu zdarzeń w zakładzie pracy, powodujące uszkodzenie maszyn, materiałów lub ludzi. Występowanie skutków jako elementów decydujących o określeniu danego wydarzenia lub aktu działania człowieka jako wypadku przy pracy,
Wypadek przy pracy jako niezaplanowane wydarzenie lub akt, dający w wyniku jego wystąpienia zranienie lub śmierć osób, lub szkodę materialną.
Wypadkiem w pracy jest nagłe zakłócenie w materialnych środkach lub czynnikach pracy, organizacji czynności pracy, w reagowaniu lub zachowaniu się człowieka, które jest przyczyną zdarzenia wypadkowego lub urazu człowieka.
W postępowaniach administracyjnych i opisach statystycznych w Polsce obowiązuje definicja, sformułowana w art. 6 ustawy z dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach pieniężnych, przysługujących z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Po zmianie Dz.U. 2002 nr 199 poz. 1673 - Art. 3, Dz.U. 2015 poz. 1242, 1442, 1735, Dz.U. 2016 poz. 1807, 1948. Definicja ta określa wypadek przy pracy jako nagłe zdarzenie, wywołane przyczyną zewnętrzną, powodujące niezdolność do pracy lub śmierć pracownika, które zaszło w związku z pracą:
- a) podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych;
- b) podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności w interesie zakładu, nawet bez polecenia;
- c) podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności w interesie zakładu w drodze między siedzibą zakładu pracy a miejscem wykonywania obowiązków wynikających ze stosunku pracy.
Ustęp drugi art. 6 ustawy traktuje na równi z wypadkami przy pracy w zakresie uprawnień do świadczeń – również wypadki, którym pracownik uległ:
- d) podczas trwania podróży służbowej;
- e) w związku z odbywaniem służby w oddziałach samoobrony lub w związku z przynależnością do ochotniczej straży pożarnej, działającej w zakładzie pracy.
Główne kryteria uznania za wypadek takie jak: nagłość, związek z pracą i zewnętrzność przyczyn, dotyczą zdarzenia, a nie doznanego urazu.
Wypadki zdarzają się w różnych miejscach i sytuacjach oraz podczas rozmaitych czynności. Miejsca, sytuacje i czynności oraz rodzaje obrażeń stanowią podstawę klasyfikacji wypadków. Wypadkami są wydarzenia powodujące niezamierzone obrażenia. Zdarzenie i jego skutek - obrażenie, zaistniałe podczas pracy można uznać za wypadek przy pracy, jeśli spełnia ono prawne kryteria zdarzenia wypadkowego. Zgodnie z ustawą 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach pieniężnych z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych ustawodawca wyróżnia wypadki:
- a) śmiertelny, za który uznajemy wypadek, w wyniku którego nastąpił zgon w miejscu wypadku albo w okresie 6 miesięcy od dnia wypadku;
- b) ciężki, jeśli w wyniku wypadku nastąpiło poważne uszkodzenie ciała takie jak: utrata wzroku, słuchu, mowy, zdolności płodzenia lub inne ciężkie uszkodzenia albo rozstrój zdrowia, naruszający podstawowe funkcje organizmu, a także choroba nieuleczalna lub zagrażająca zdrowiu, trwała choroba psychiczna, trwała, całkowita lub znaczna niezdolność do pracy w zawodzie lub trwałe zeszpecenie ciała;
- c) zbiorowy, jeśli w tym samym wydarzeniu uczestniczyły co najmniej 2 osoby.
Ze względów statystycznych wypadki dzielą się na podlegające i nie podlegające obowiązkowi zgłaszania do władz. Zgodnie z wymaganiami GUS, obowiązkowi rejestracji podlegają wypadki, których konsekwencją jest zwolnienie lekarskie co najmniej jednodniowe.
Inny podział rozróżnia wypadki ze względu na skutki w zakresie zdolności do pracy:
- a) lekki, który powoduje niezdolność do pracy w okresie do 28 dni;
- b) ciężki, który powoduje niezdolność do pracy w okresie ponad 28 dni;
- c) inwalidzki, jeśli u poszkodowanego powoduje trwałe kalectwo, stanowiące podstawę do uznania go za inwalidę jednej z trzech grup inwalidzkich;
- d) śmiertelny, za który uznajemy wypadek, w wyniku którego nastąpił zgon w miejscu wypadku albo w okresie 6 miesięcy od dnia wypadku.
Zdarzenia wypadkowe występują w określonych warunkach fizycznych, organizacyjnych i społecznych. Same warunki nie są przyczynami wypadków. Stanowią natomiast element zagrożenia lub czynnik wpływający na prawdopodobieństwo zdarzeń wypadkowych, np. ktoś poślizgnie się na mokrej podłodze, upadnie i złamie rękę. Za przyczynę wypadku nie zostanie uznana mokra podłoga, ale poślizgnięcie się, upadek, a następnie: niezauważenie śliskiego miejsca, wylanie wody i spowodowanie zagrożenia oraz nieusunięcie lub nienakazanie usunięcia tego zagrożenia.
Sytuację wypadkową tworzy zbiór warunków i zdarzeń, takich jak:
- a) zagrożenie;
- b) niebezpieczne wydarzenie jako przyczynę urazu;
- c) błąd będący przyczyną niebezpiecznego wydarzenia;
- d) warunki sprzyjające popełnianiu niebezpiecznych błędów czyli okoliczności
wypadku.
Zagrożenia wypadkowe
Zagrożeniem jest każdy czynnik mający zdolność spowodowania utraty życia lub zdrowia. Bezpośrednim zagrożeniem jest możliwość wystąpienia między człowiekiem a jego otoczeniem wymiany energii, przekraczającej zdolności przystosowawcze organizmu. Zagrożenia są zróżnicowane ze względu na rodzaj niebezpiecznej energii i jej lokalizację. Wyróżnia się następujące zagrożenia: kinetyczne, elektryczne, chemiczne, promieniowe i termiczne.
Profilaktyka wypadkowa
Zamiana niebezpiecznego zdarzenia w wypadek przy pracy ma miejsce wówczas, gdy występuje jednocześnie lub odpowiednio zbieżne działanie dwóch lub więcej przyczyn aktywizacji zagrożenia bezpośredniego, które tworzą zbiór przyczyn koniecznych do powstawania wypadku. Dlatego też zadaniem wszelkiej działalności prewencyjnej powinno być tworzenie skutecznych sposobów wykrywania zagrożeń i ich likwidacja zanim zamienią się w wypadki. Działania profilaktyczne są podejmowane „ex post”, po zaistnieniu wypadku i rozpoznaniu jego przyczyn, lub „ex ante”, tworzone w oparciu o wyniki badań niemal wypadków, inspekcji lub teoretycznej identyfikacji zagrożeń i scenariusza potencjalnych błędów, mających zdolność wywołania niebezpiecznego wydarzenia.
Stosowane działania profilaktyczne powinny być ewidencjonowane w celu oceny ich skutków. Działanie profilaktyczne jest skuteczne, gdy ma zdolność zapobiegania wystąpienia określonej przyczyny wypadku. Jeśli pomimo projektowania i stosowania działań profilaktycznych utrzymuje się powtarzalność przyczyn wypadków oznacza to, że:
- a) przyczyny wypadków są niewłaściwie rozpoznane;
- b) projektowane są nietrafne działania;
- c) właściwe i trafne działania profilaktyczne są niewłaściwe stosowane.
Ogólna zasada stosowana w doborze działań profilaktycznych mówi, że zagrożenie należy najpierw usunąć lub zredukować u źródła, a gdy to nie jest możliwe, trzeba wyposażyć pracownika w sprzęt ochronny, wiedzę i umiejętności. Wtedy pracownik może w pełni bezpiecznie funkcjonować pomimo zagrożenia.
Warunkiem zaprojektowania właściwych działań profilaktycznych jest szczegółowe zidentyfikowanie zagrożeń, oszacowanie wielkości ryzyka oraz poznanie mechanizmu, który doprowadził lub który może doprowadzić do niebezpiecznego kontaktu organizmu z energią.
Wśród wielu różnych działań profilaktycznych wyróżnia się działania skoncentrowane na zagrożeniu i fizycznych warunkach pracy oraz działania skoncentrowane na człowieku, usprawniające jego postępowanie. Wybiórcze stosowanie tylko jednego rodzaju działań nie prowadzi do zadowalających wyników. Pracownik nie umiejący lub nie chcący postępować bezpiecznie zniweczy efekt profilaktyczny każdej bezpiecznej technologii. Podobnie nieskuteczne okaże się samo szkolenie i motywowanie pracownika bez dokonywania zmian i redukowania zagrożeń, zlokalizowanych w środowisku pracy oraz w wyposażeniu.
Podsumowanie
Z różnych badań wynika, że w polskim społeczeństwie akceptowane są zachowania ryzykowne. Wzorce nakazujące podejmowanie ryzyka są często narzucane przez nadzór, a bywa, że pracownicy demonstrujący odwagę i podejmujący niebezpieczne zachowania są nagradzani przez przełożonych oraz podziwiani i cenieni przez współpracowników. Dochodzenia powypadkowe wskazują, że akceptacja ryzyka jest warunkiem sprzyjającym niebezpiecznym zachowaniom. Rzeczywistych przyczyn wypadków jest tak dużo jak dużo jest samych wypadków. Należy bardzo wyraźnie zaznaczyć, że wszelkie ryzykowne zachowania pracowników powinny być eliminowane w samym zarodku, aby uniknąć wszelkiego rodzaju wypadków przy pracy. Każdy wypadek to olbrzymie straty zarówno dla firmy jak i dla pracownika lub jego rodziny.
Według GUS http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/rynek-pracy/warunki-pracy-wypadki-przy-pracy/wypadki-przy-pracy-w-2016-r-,3,26.html w 2016 roku liczba poszkodowanych w wypadkach przy pracy, zgłoszonych na formularzu Z-KW (Statystyczna karta wypadku), wyniosła ogółem 87 886 osób i była o 0,3% większa w stosunku do liczby poszkodowanych w 2015 r. Z liczby ogółem, 87 183 osoby uległy wypadkom przy pracy ze skutkiem lekkim (o 0,4% więcej niż w ub. roku), 464 osoby — wypadkom z ciężkimi obrażeniami ciała (analogicznie o 7,6% mniej), wypadkom śmiertelnym — 239 osób (analogicznie o 21,4% mniej).
W 2016 r. wskaźnik wypadkowości (liczba poszkodowanych na 1000 pracujących) w Polsce wyniósł 7,07. W podziale terytorialnym najwyższe wskaźniki odnotowano w województwach: warmińsko-mazurskim (9,22) i dolnośląskim (9,15), najniższe w województwach: mazowieckim (4,94) i małopolskim (5,38).
Pracujmy bezpiecznie, szanujmy przepisy bhp, nie bądźmy ryzykantami, spieszmy się powoli, zdrowie i życie jest ponad wszystkie inne dobra, pamiętajmy o tym.
Bibliografia
Bryła R. (2011), Bezpieczeństwo i higiena pracy, Katowice: Wydawnictwo ELAMED.
Eifes M.(1996), Bezpieczeństwo pracy – być mądrym przed szkodą, Zarządzanie na świecie, nr 1.
Karczewski J. T. (2000), System zarządzania bezpieczeństwem pracy, Gdańsk: Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr.
Koradecka D. (red.) (2002), Nauka o pracy - bezpieczeństwo, higiena, ergonomia, Warszawa: CIOP.
Lewandowski J. (2000), Zarządzanie bezpieczeństwem pracy w przedsiębiorstwie, Łódź: Wydawnictwo Politechnika Łódzka.
Nawarra L. (1980), Materiały do nauczania ergonomii i ochrony pracy, Kraków: Skrypty uczelnianie AGH, nr 782.
Rączkowski B. (2009), BHP w praktyce, Gdańsk: Wydawnictwo Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr Sp. z o.o.
Studenski R. (1996), Organizacja bezpieczeństwa pracy w przedsiębiorstwie, Gliwice: Wydawnictwo Politechniki Śląskiej.
Wróblewska M. (2004), Ergonomia, Opole: Wydawnictwo Politechnika Opolska.
Kodeks pracy (tekst jednolity Dz.U. 2016 nr 0 poz. 1666) z dnia 8 września 2016 r.
Rozporządzenie MPiPS z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. (Dz.U. 2003 nr 169 poz. 1650).
Kod QR do tego wpisu
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz