wtorek, 27 sierpnia 2019

Kształtowanie kultury BHP w organizacji

Kultura jako taka, jest całokształtem materialnego i duchowego dorobku ludzkości, gromadzonym, utrwalanym i wzbogacanym w ciągu jej dziejów, przekazywanym z pokolenia na pokolenie i obejmuje również zasady współżycia społecznego, wzory postępowania przyjęte i obowiązujące w danej grupie społecznej. Kultura w organizacji obejmuje system wartości i norm zachowań odnoszących się do sfery kontaktów międzyludzkich w danym przedsiębiorstwie oraz jego otoczeniu. Kultura organizacyjna a w szczególności specyficzna kultura korporacyjna jest znacznie szerszym tematem i postaram się ją scharakteryzować w innym wpisie. Kultura techniczna jest stosunkiem organizacji to eksploatowanych w zakładach obiektów technicznych.

Bezpieczeństwo ogólnie to stan pewności, spokoju o braku zagrożenia. To zdolność do unikania szkód będących wynikiem ryzyka, niebezpieczeństwa lub zagrożenia. Stan zagrożenia uniemożliwia realizację najpierw podstawowych a później także wyższych potrzeb każdego człowieka. Bezpieczeństwo w pracy to działalność zmierzająca do zabezpieczenia pracownika przed wypadkiem lub innym zagrożeniem występującym w środowisku pracy. Jest ono realizowane poprzez stosowanie różnego rodzaju środków technicznych, bezpieczną organizację pracy oraz kształtowanie bezpiecznych zachowań ludzkich w pracy uwzględniając rodzaj i nasilenie występujących potencjalnych zagrożeń wypadkowych.

Brytyjski Komitet Wykonawczy do spraw BHP (Health and Safety Executive - HSE) opracował obecnie bardzo często używaną definicję kultury bezpieczeństwa w pracy, a brzmi ona w skrócie tak: kultura bhp jest to rezultat indywidualnych i grupowych wartości, postaw, postrzegania, kompetencji, wzorców zachowań oraz stylu i jakości zarządzania bezpieczeństwem w organizacji. Wysoka kultura bezpieczeństwa związana jest z wysoką wartością przypisywaną zdrowiu i życiu ludzkiemu oraz utrzymaniem granicy między niezbędnym ryzykiem, które jest nieodłącznym elementem życia i rozwoju, a zapewnieniem bezpieczeństwa i ochrony przed zagrożeniami. Inna funkcjonująca definicja kultury bhp wskazuje, że jest to zbiór psychologicznych, społecznych i organizacyjnych czynników uruchamiających lub podtrzymujących działania chroniące życie i zdrowie zarówno w pracy, jak i w czynnościach pozazawodowych. Silne zaangażowanie w kwestie bezpieczeństwa powinno przejawiać się wdrażaniem zachowań promujących bezpieczeństwo zarówno na gruncie zawodowym, jak i podczas spędzania czasu wolnego. Ogólną kulturę bezpieczeństwa tworzą: kultura bezpieczeństwa społeczeństwa, przedsiębiorstwa oraz jednostki.

Niektórzy badacze pokusili się, aby stworzyć uniwersalną definicję kultury bezpieczeństwa według której, kultura bezpieczeństwa to: działania i zachowania mające na celu zapewnienie odpowiedniego bezpieczeństwa w życiu prywatnym, pracy i całym otoczeniu. Wiedza (wiem), umiejętności (potrafię) i działania (stosuję), przekładają się na poziom kultury zarówno jednostki, organizacji, jak i całego społeczeństwa. Wraz ze wzrostem stanu wiedzy i umiejętności oraz zwiększeniem zakresu działań na rzecz eliminowania stanu zagrożenia rośnie kultura bezpieczeństwa. Kultura bezpieczeństwa jednostki wpływa bezpośrednio na kulturę bezpieczeństwa organizacji, a ta kształtuje kulturę bezpieczeństwa całego społeczeństwa.

Kultura bhp jest nieodłączną częścią ogólnej kultury bezpieczeństwa w organizacji, jako składnik jej kultury organizacyjnej i społecznej. Celem kultury bhp jest ochrona indywidualna pracownika oraz całego środowiska pracy. Zaangażowanie całej organizacji w działania na rzecz bhp są głównym czynnikiem w kształtowaniu ogólnej kultury danej organizacji. Czynnik ludzki odgrywa kluczową rolę jako przyczyny wszystkich wypadków przy pracy, z czego najwięcej jest związanych z niewłaściwym zachowaniem się pracowników. Głównymi czynnikami ludzkimi powodującymi wypadki są: brak wiedzy dotyczącej zagrożeń w środowisku pracy, odpowiednich kwalifikacji czy nieprawidłowości w zachowaniu pracowników w stosunku do przyjętych norm społecznych, ustalonych zasad, niewłaściwe zachowanie spowodowane zaskoczeniem, niedostateczną koncentracją na wykonywanej pracy lub lekceważenie zagrożenia. Ludzkie zachowanie uzależnione jest od kultury bhp w organizacji ale to ludzkie zachowania kształtują tą kulturę utrwalając pewne przekonania i postawy.

Kultura bhp w organizacji według badań prowadzonych na Politechnice Białostockiej, jest utożsamiana z: (1) stanem świadomości pracowników dotyczących zagrożeń występujących w środowisku pracy; (2) stopniem zaangażowania firmy oraz jej pracowników w zapewnienie bezpiecznych stanowisk pracy; (3) poczuciem bezpieczeństwa pracowników; (4) zapewnieniem bezpiecznych i higienicznych warunków w środowisku pracy; (5) wzorami zachowań, systemem wartości kształtujących stosunek do problematyki bhp; (6) całościowym podejściem do planowania, organizowania, wdrażania, monitorowania oraz doskonalenia działań w całym obszarze bhp.

Według tych samych badań, wysoki poziom kultury bezpieczeństwa w organizacji można poznać po: (1) odpowiednim systemie szkoleń pracowników kształtujących ich świadomość; (2) przestrzeganiu przepisów prawnych bhp zarówno przez pracodawców, jak i pracowników; (3) widocznym systemie oznakowania - ciągów komunikacyjnych, wyjść ewakuacyjnych, stref niebezpiecznych, pomieszczeń; (4) bezpiecznych warunków pracy; (5) ogólnym ładzie i porządku w przedsiębiorstwie; (6) obowiązującym w przedsiębiorstwie systemie procedur i instrukcji bhp; (7) stosowanych przez pracowników środkach ochrony indywidualnej; (8) podejmowanych działaniach profilaktycznych (badaniach lekarskich); (9) zapewnieniu technicznego bezpieczeństwa maszyn i urządzeń; (10) odpowiedzialności pracodawcy i pracowników za sprawy bhp; (11) niskiej wypadkowości; (12) istniejącym w organizacji systemie kontroli.

Kształtowanie kultury bezpieczeństwa pracy wymaga długotrwałych i jasno określonych zadań, sama kultura bezpieczeństwa pracy wymaga pielęgnacji, dbałości i utrwalania w zakładzie pracy przez wszystkich członków organizacji, ale szczególną rolę w tego typu działaniach ma kierownictwo firmy (norma PN-N-18004:2001) oraz odpowiednio przygotowana i zmotywowana służba BHP. Służba BHP w porozumieniu z kierownictwem firmy prowadzi szeroko pojętą edukację z zakresu bhp, obejmującą różnego rodzaju szkolenia oraz ćwiczenia umiejętności praktycznych, dostosowane do rodzaju danej pracy oraz potrzeb pracowników. Wszyscy pracownicy, na wszystkich stanowiskach pracy powinni być kompetentni w realizacji postawionych zadań, dlatego w przedsiębiorstwach powinien funkcjonować odpowiedni system edukacji związany z bezpieczeństwem i zawierający: (1) systematyczne rozeznanie kompetencji wymaganych od każdego członka załogi oraz niezbędny zakres szkoleń, aby ewentualnie uzupełnić luki lub zaktualizować posiadaną wiedzę; (2) analizę przepisów dotyczących szkoleń, jakie należy systematycznie przeprowadzać; (3) indywidualną ocenę pracowników w zakresie ich wiedzy i kompetencji; (3) obowiązek utrzymywania raportów i programów przeprowadzonych szkoleń.

Przy układaniu programów szkoleniowych należy uwzględniać: (1) układ organizacyjny w zakresie problematyki bhp oraz rolę poszczególnych pracowników wraz z ich zakresem odpowiedzialności; (2) harmonogram prowadzenia szkoleń pracowników obejmujący miejscowy schemat i układ bhp, zagrożenia, ryzyka, środki zapobiegawcze oraz tryby postępowania w przedmiocie działań, jakie należy podjąć przed przystąpieniem do pracy; (3) środki organizacyjne i ocenę efektywności szkoleń; (4) potrzebę szkolenia wszystkich pracowników, wykonawców i innych, na przykład pracowników sezonowych czy praktykantów, co do zakresu ich obowiązków. Szkoleni powinni zdawać sobie sprawę z ryzyka i zagrożeń związanych z wykonywaną przez nich pracą, kierownicy zaś powinni kontrolować podległych pracowników w zakresie bezpieczeństwa wykonywanej przez nich pracy; (5) ocenę ryzyka oraz kontrolę technik stosowanych przez projektantów, pracowników obsługi i konserwacji oraz osoby odpowiedzialne za rozwój procesów i metod pracy; (6) rolę, zadania i zakres odpowiedzialności dyrekcji oraz menedżerów i pracowników wyższego stopnia zapewnienia sprawnego funkcjonowania układu zarządzającego w dziedzinie kontroli i minimalizowania zagrożeń dla zdrowia, ryzyka wypadków oraz innych strat dla zakładu pracy.

Kształtowanie kultury bezpieczeństwa w organizacji oprócz całego procesu edukacyjnego, dotyczy również sfery psychologicznej pracowników. Samo wdrożenie i kształtowanie zasad regulujących bezpieczeństwo w organizacji, będzie działaniem mało skutecznym, jeśli nie pozyska się poparcia i współdziałania osób, których te przepisy dotyczą. Pracownik oprócz poinformowania w jaki sposób ma dana pracę wykonywać, musi być również przekonany o słuszności takiego postępowania. Ważnym czynnikiem kształtującym kulturę bezpieczeństwa pracy jest komunikacja wewnątrzzakładowa, polegająca na: (1) informowaniu pracowników o istniejących zagrożeniach, środkach zapobiegawczych w zakładzie pracy, na przykład w trakcie szkoleń, karty oceny ryzyka zawodowego itp.; (2) wydawanie zarządzeń regulujących kwestie bhp; (3) określanie jasnych procedur postępowania w sytuacjach awaryjnych czy zagrożenia; (4) omawianie stanu bhp z pracownikami i kierownictwem zakładu na zebraniach, spotkaniach, wydawanie gazetki, zamieszczanie informacji na wewnętrznych stronach internetowych firmy itp.

Według licznych badań wynika, że wraz z poprawą ogólnych warunków pracy w organizacji, podnosi się również poziom bezpieczeństwa w miejscu pracy. Zależność ta, wskazuje na nierozdzielność tych zagadnień. Im lepsze warunki pracy, tym wyższy poziom bezpieczeństwa. W początkowych fazach modernizacyjnych mających na celu poprawę warunków pracy, obserwuje się znaczący wzrost poziomu bezpieczeństwa. Po osiągnięciu dopuszczalnych warunków pracy i zredukowaniu ryzyka do poziomu akceptowalnego, następna poprawa warunków pracy już w minimalny sposób wpływa na poprawę poziomu bezpieczeństwa. Może wynikać to z faktu, że w pierwszej kolejności podejmuje się działania organizacyjne i techniczne w celu zapobiegania wypadkom przy pracy. Przyczyniają sie one do zmniejszenia zagrożeń na stanowisku pracy i tym samym przyczyniają się do tworzenia ogólnie bezpiecznych warunków pracy w całej organizacji.

Wypadki przy pracy są zawsze stanem nieplanowanym i niepożądanym w działalności firmy. Wskutek niewłaściwie realizowanej i nadzorowanej przez kierownictwo polityki bezpieczeństwa, małej roli przypisywanej zarządzaniu bezpieczeństwem, pracownicy przebywają w niebezpiecznych warunkach pracy lub podejmują szereg ryzykownych działań zwiększających prawdopodobieństwo wystąpienia wypadków lub chorób zawodowych. Nieuwzględnianie w strategii firmy dotyczącej bhp, elementów odnoszących się do zagrożeń generowanych przez otoczenie organizacji oraz wynikających z postępowania samych pracowników i warunków w jakich wykonywana jest praca, jest wyrazem głębokiej ignorancji dla spraw bezpieczeństwa zdrowia i życia ludzkiego. Nieprzestrzeganie przepisów i norm, powszechna tolerancja i akceptacja ryzyka, brak właściwej identyfikacji i świadomości zagrożeń, przyzwolenie dla niebezpiecznych praktyk, to główne determinanty wypadków, a równocześnie oznaka niskiej kultury bezpieczeństwa. Tym samym kultura bezpieczeństwa jest swoistą reakcją na ryzyko zawodowe, przejawiającą się umiejętnością wyciągania wniosków z katastrof i wypadków, przewidywania zdarzeń i sytuacji niebezpiecznych oraz przedsięwzięcia odpowiednich środków prewencyjnych na przyszłość. W organizacjach, w których poziom kultury bezpieczeństwa jest wyższy, odnotowuje się jednocześnie niższe wskaźniki wypadków, a w przedsiębiorstwach o najniższym poziomie kultury bezpieczeństwa wskaźniki wypadków są zdecydowanie wyższe. Oprócz tego, w przedsiębiorstwach o wysokim poziomie kultury bezpieczeństwa daje się zaobserwować między innymi: (1) lepszą indywidualną świadomość w zakresie bezpieczeństwa; (2) wyższe morale pracowników; (3) większe wzajemne zaufanie między kierownictwem firmy a szeregowymi pracownikami; (4) dobre „uczenie się” organizacyjne; (5) akceptację przyjęcia osobistej odpowiedzialności za bezpieczeństwo. Istnienie wysokiej kultury bezpieczeństwa organizacji niesie wiele korzyści, a stopień kultury bezpieczeństwa organizacji może zostać ustalony na podstawie umiejętności tej organizacji do podejmowania takich decyzji i kształtowania takich postaw i działań oraz stosowania rozwiązań technicznych, organizacyjnych i psychologicznych, które w sposób pewny i skuteczny zagwarantują ochronę życia i zdrowia pracowników.

Podsumowując - pomimo zauważalnych zwiększonych wysiłków na edukowanie zarówno całych organizacji jak i poszczególnych jednostek dotyczące kultury bezpieczeństwa, przez między innymi pomnażanie nakładów na coraz to efektywniejsze zabezpieczenia stanowisk pracy, wprowadzanie oraz egzekwowanie nowych skuteczniejszych przepisów dotyczących procedur bezpieczeństwa i higieny pracy, również z uwagi na przynależność do Unii Europejskiej, dane o wypadkach przy pracy oraz ich skutkach nadal są zatrważające. Z opracowania Departamentu Badań Demograficznych i Rynku Pracy, Głównego Urzędu Statystycznego z marca 2013 roku, Monitoring rynku pracy, Wypadki przy pracy w 2012 r. wynika, że ogółem w 2012 roku, oficjalnie zgłoszonych było dziewięćdziesiąt jeden tysięcy osób poszkodowanych w wypadkach przy pracy, w wyniku, czego śmierć poniosło trzysta czterdzieści osiem osób, zaś liczba dni niezdolności do pracy spowodowana tymi wypadkami według tego raportu oszacowana została na trzy miliony dwieście osiemdziesiąt osiem tysięcy pięćset siedemdziesiąt trzy. Jednocześnie, co jest pozytywną tendencją, z raportu tego wynika również, że w porównaniu z 2011 rokiem liczba osób poszkodowanych w 2012 roku zmniejszyła się o ponad sześć tysięcy, a osób, które poniosły śmierć w wypadkach przy pracy było o pięćdziesiąt sześć mniej. Dane te bardzo wyraźnie pokazują, jakie olbrzymie straty ponosi polska gospodarka w wyniku wypadków przy pracy oraz uświadamia jak wiele jest jeszcze do zrobienia w kwestii kultury bezpieczeństwa i higieny pracy.

 

Bibliografia

Bednarczyk H., Woźniak I. (red.) (2004), Pedagogika pracy wobec problemów ochrony pracy, Radom: Wydawnictwo ITE.

Bryła R. (2011), Bezpieczeństwo i higiena pracy, Katowice: Wydawnictwo Elamed.

Ejdys J. (red.) (2010), Kształtowanie kultury bezpieczeństwa i higieny pracy w organizacji, Białystok: Oficyna Wydawnicza Politechniki Białostockiej.

Karczewski J.E., Karczewska K.W. (2012), Zarządzanie bezpieczeństwem pracy, Gdańsk: Wydawnictwo Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr Sp. z o.o.

Listwan T. red. (2004), Zarządzanie kadrami, Warszawa: Wydawnictwo CH. Beck.

Milczarek M. (2002), Kultura bezpieczeństwa pracy, Warszawa: CIOP.

Pocztowski A. (2003), Zarządzanie zasobami ludzkimi, Warszawa: PWE.

Rączkowski B. (2009), BHP w praktyce, Gdańsk: Wydawnictwo Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr Sp. z o.o.

Tyszka T. (red.) (1992), Psychologia i bezpieczeństwo pracy, Warszawa: Instytut Psychologii PAN.

Wiatrowski Z. (2005), Podstawy pedagogiki pracy, Bydgoszcz: Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego.

Kod QR do tego wpisu

 

 

 

 

 

 

Strona
Ten link przenosi na górę strony

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz