Fryzjerzy - czy muszą rejestrować się w BDO?

Do napisania tego materiału skłoniło mnie ogólne zamieszanie oraz zdezorientowanie części osób prowadzących małe i średnie firmy co do obowiązku rejestracji w BDO. Na różnych stronach w Internecie głównie są opisane jakie to kary grożą przedsiębiorcom za nie zarejestrowanie się w BDO, a najmniej można znaleźć informacji kto rzeczywiście ma taki obowiązek, a kto jest z tego ustawowo wyłączony. Myślę, że poniższy krótki materiał na ten temat pozwoli każdemu osobiście ocenić, czy należy iść w tą biurokrację, czy np. lepiej zmienić jeżeli się używa środki ze znaczkami „niebezpieczne” na ekologiczne. Obecnie praktycznie wszystkie używane środki w zawodzie fryzjera, takie jak: lakiery do włosów, pianki itp. występują również w wersji ekologicznej. Poniżej podaję informacje głównie z najbardziej wiarygodnych stron jakimi są strony Ministerstwa Ochrony Środowiska. Tylko jedna uwaga, tak jak wszystkie teksty prawnicze, należy je czytać powoli i ze zrozumieniem oraz często sięgać po Ustawy i Rozporządzenia, najlepiej z komentarzami, dotyczące tego tematu.

https://bdo.mos.gov.pl/

https://bdo.mos.gov.pl/news/nie-wszyscy-przedsiebiorcy-musza-dokonac-wpisu-do-rejestru-bdo/

Nie wszyscy przedsiębiorcy muszą dokonać wpisu do Rejestru - BDO

Przypomnijmy, że pierwszy element BDO, czyli Rejestr - BDO został uruchomiony już w styczniu 2018 r. Obowiązkiem wpisu do rejestru objęte zostały m.in. podmioty wytwarzające, transportujące odpady oraz prowadzące ewidencję tych odpadów, jak również wprowadzające na terytorium kraju opakowania, produkty w opakowaniach oraz gospodarujący odpadami. Jednak są pewne wyjątki, które zwalniają z obowiązku rejestracji. Jakie podmioty nie podlegają temu obowiązkowi?

Wpisowi do Rejestru- BDO nie podlegają:

1) osoby fizyczne oraz jednostki organizacyjne niebędące przedsiębiorcami wykorzystujące odpady na potrzeby własne np. wykorzystanie gruzu, betonu z rozbiórek i remontów do utwardzania powierzchni lub budowy fundamentów;

2) osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą lub przedsiębiorcy, którzy w ramach prowadzonej działalności wytwarzają jedynie odpady o składzie i charakterze odpadów komunalnych i objęci są systemem odbioru odpadów komunalnych (przez Gminy na terytorium, których prowadzą swoją działalność) (np. drobne usługi, działalność administracyjno-biurowa, zakłady fryzjerskie, kosmetyczne, o ile nie wytwarzają np. odpadów niebezpiecznych);

3) władający powierzchnią ziemi, na której są stosowane komunalne osady ściekowe;

4) prowadzący działalność inną niż działalność gospodarcza w zakresie gospodarowania odpadami (tzw. nieprofesjonalna działalność w zakresie zbierania odpadów), np., systemy zbierania odpadów w szkołach, placówkach oświatowo-wychowawczych, np. zbieranie nakrętek podczas akcji charytatywnych ;

5) transportujący wytworzone przez siebie odpady; np. właściciel nieruchomości transportujący skoszoną trawę do PSZOK-u,

6) rolnik gospodarujący na powierzchni użytków rolnych poniżej 75 ha, o ile nie podlega wpisowi z tytułu innej działalności, np. rolnik, który uprawia pszenicę na powierzchni 50 ha.

7) przedsiębiorcy, którzy będą wytwarzać tylko odpady, dla których nie ma obowiązku prowadzenia ewidencji o kodach i w ilościach wymienionych w (odpady wymienione w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 12 grudnia 2014 r. w sprawie rodzajów odpadów i ilości odpadów, dla których nie ma obowiązku prowadzenia ewidencji odpadów).

Ponadto obowiązek rejestracji nie dotyczy firm, które zlecają wykonanie usługi innemu podmiotowi, gdyż  w wyniku zleconej usługi wytwórcą odpadów staje się podmiot, któremu ją zlecono. Warto więc pomyśleć  o zawarciu odpowiedniej umowy.

Na przykład, jeśli w danym przedsiębiorstwie prowadzącym działalność biurową, wymieniane są świetlówki, a usługa jest wykonywana przez inną firmę w ramach umowy, to zgodnie z ustawą z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach wytwórcą odpadów powstałych w wyniku świadczenia danej usługi będzie podmiot, który świadczy tę usługę (chyba że umowa stanowi inaczej). A więc to firma świadcząca usługę konserwacji i naprawy oświetlenia będzie zobowiązana do wpisu do Rejestru - BDO.

Dlatego warto zadbać o odpowiednie zapisy w umowie, dzięki którym można zastrzec, że to właśnie firma świadcząca usługę odpowiada za odpady. W takim przypadku firma prowadząca działalność biurową nie musi się rejestrować w Rejestrze - BDO (jeśli oczywiście nie wytwarza jeszcze innych rodzajów odpadów innych niż komunalne).

Pojęcie odpadów komunalnych w przypadku źródeł wytwarzania innych niż gospodarstwa domowe:

Zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 7 ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz. U. z 2013 r. poz. 21)

7) odpadach komunalnych – rozumie się przez to odpady powstające w gospodarstwach domowych, z wyłączeniem pojazdów wycofanych z eksploatacji, a także odpady niezawierające odpadów niebezpiecznych pochodzące od innych wytwórców odpadów, które ze względu na swój charakter lub skład są podobne do odpadów powstających w gospodarstwach domowych; zmieszane odpady komunalne pozostają zmieszanymi odpadami komunalnymi, nawet jeżeli zostały poddane czynności przetwarzania odpadów, która nie zmieniła w sposób znaczący ich właściwości;

W świetle powyższej definicji nie jest możliwe, by potraktować jako odpady komunalne odpady niebezpieczne powstające w innych źródłach powstawania niż gospodarstwa domowe. Przykładowo, w kategorii odpadów wyłączonych na tej podstawie z pojęcia odpadów komunalnych może się mieścić m.in. część odpadów stanowiących zużyty sprzęt elektryczny lub elektroniczny, baterie, akumulatory oraz opakowania niebezpieczne (15 01 10* i 15 01 11*). Tylko odpady niebezpieczne powstające w gospodarstwach domowych stanowią odpady komunalne.

Natomiast w przypadku odpadów niezawierających odpadów niebezpiecznych, wytwarzanych w wyniku działalności gospodarczej lub działalności o innym charakterze poza gospodarstwami domowymi, zaliczenie ich do kategorii odpadów komunalnych odbywa się z uwzględnieniem łącznie dwóch kryteriów – podobieństwa składu i podobieństwa charakteru odpadów do odpadów powstających w gospodarstwach domowych. Niewątpliwie kryteria te spełniają odpady powstające w związku z bytowaniem (w tym konsumpcją pracowników), podobnie traktuje się odpady biurowe jak np. makulaturę biurową. W przypadku odpadów opakowaniowych niebędących opakowaniami niebezpiecznymi niezwykle istotna jest analiza w konkretnym przypadku, czy ze względu na ilość czy rodzaj zawartych w nich produktów powyższe kryteria, a zwłaszcza podobieństwo charakteru zostało spełnione. Tak np. w przypadku działalności handlowej, w przypadku której powstają znaczne ilości odpadów opakowaniowych, trudno uznać je za mające charakter odpadów powstających w gospodarstwach domowych (chociaż ich skład jest niewątpliwie podobny lub taki sam). Tak samo w przypadku opakowań po testach do wykonywania badań próbek gruntów czy wód, w ramach działalności gospodarczej prowadzonej przez przedsiębiorcę – również takie opakowania nie są odpadami komunalnymi.

Niektóre odpady, zgodnie z  rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206), przykładowo: 20 03 02 Odpady z targowisk, 20 03 03 Odpady z czyszczenia ulic i placów czy cała podgrupa 20 02 Odpady z ogrodów i parków (w tym z cmentarzy), występują wyłącznie w grupie 20 Odpady komunalne łącznie z frakcjami gromadzonymi selektywnie, co nie pozwala na ich zaklasyfikowanie w obrębie innych grup.

Dz.U. z 22 sierpnia 2019 r., poz. 1579

Samorządy: „5) zapewniają selektywne zbieranie odpadów komunalnych obejmujące co najmniej: papier, metale, tworzywa sztuczne, szkło, odpady opakowaniowe wielomateriałowe oraz bioodpady;

b) selektywnego zbierania odpadów komunalnych prowadzonego przez punkty selektywnego zbierania odpadów komunalnych w sposób umożliwiający łatwy dostęp dla wszystkich mieszkańców gminy, które zapewniają przyjmowanie co najmniej odpadów komunalnych: wymienionych w lit. a, odpadów niebezpiecznych, przeterminowanych leków i chemikaliów, odpadów niekwalifikujących się do odpadów medycznych powstałych w gospodarstwie domowym w wyniku przyjmowania produktów leczniczych w formie iniekcji i prowadzenia monitoringu poziomu substancji we krwi, w szczególności igieł i strzykawek, zużytych baterii i akumulatorów, zużytego sprzętu elektryczne-go i elektronicznego, mebli i innych odpadów wielkogabarytowych, zużytych opon, odpadów budowlanych i rozbiórkowych oraz odpadów tekstyliów i odzieży,

Dodatkowo w nowej dyrektywie 2010/75/UE w sprawie emisji przemysłowych zamieszczono następującą definicję (art. 3 pkt 39): „<<zmieszane odpady komunalne>> oznaczają odpady z gospodarstw domowych, a także odpady z działalności handlowo-usługowej, odpady przemysłowe i instytucjonalne, które ze względu na charakter i skład są podobne do odpadów z gospodarstw domowych, ale z wyłączeniem frakcji wskazanych w pozycji 20 01 załącznika do decyzji Komisji 2000/532/WE, które są zbierane oddzielnie u źródła, i z wyłączeniem innych odpadów wskazanych w pozycji 20 02 tego załącznika”.

http://naukawpolsce.pap.pl/aktualnosci/news%2C77039%2Cjak-segregowac-odpady-ministerstwo-srodowiska-podpowiada.html

Odpady zmieszane są odpadami komunalnymi

Od 1 lipca 2017 r. wszedł w życie Wspólny System Segregacji Odpadów (WSSO), obowiązujący na terenie całego kraju. Zgodnie z tym systemem należy oddzielać surowce od odpadów, które nie nadają się do powtórnego przetworzenia. Odpady komunalne zbierane są w podziale na cztery główne frakcje: BIO (kolor brązowy), metale i tworzywa sztuczne (kolor żółty), papier (kolor niebieski), szkło (kolor zielony), a także odpady zmieszane.

Inne ciekawe linki dotyczące segregacji odpadów:

https://naszesmieci.mos.gov.pl/

https://bdo.mos.gov.pl/baza-wiedzy

https://portalkomunalny.pl/kody-odpadow-katalog-360525/

https://www.kobylka.pl/sites/default/files/node/3240/field_attachment/poradnikeko-mieszkanca2015.pdf#overlay-context=eko/poradnik-eko-mieszkanca

http://odpady.bialystok.pl/pl/segregujeodpady/zmieszanekomunalne/

https://www.ekologia.pl/wiedza/slowniki/leksykon-ekologii-i-ochrony-srodowiska/odpady-komunalne

Podsumowanie: Moim zdaniem fryzjer, który prowadzi małą lub średnią firmę, wytwarzający w swojej działalności wyłącznie odpady komunalne, w świetle obowiązujących przepisów, nie jest zobowiązany do rejestracji w BDO. Dodatkowo jeżeli jego zakład mieści się w budynku przez niego zamieszkałym i ma podpisaną umowę z Gminą na wywóz odpadów komunalnych, to nie potrzebuje mieć również żadnej dodatkowej umowy z firmą wywożącą odpady.

Jednocześnie chciałem się zastrzec, że wpis ten nie jest żadną wykładnią prawną i nie należy się na niego powoływać przy ewentualnych sporach z organami kontrolującymi. Każdy sam bierze odpowiedzialność za swoją decyzję, czy należy rejestrować się w BDO czy też nie. Ja podaję tylko źródła a każdy sam musi przeprowadzić odpowiednią analizę i wziąć całkowitą odpowiedzialność za swoją decyzję.

Bibliografia

Ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz. U. z 2019 r., poz.701, z późn. zm.),

Ustawa z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy o odpadach oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2019 r., poz. 1403),

Ustawa z dnia 19 lipca 2019 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2019 r., poz. 1579),

Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 13 grudnia 2017 r. w sprawie funkcjonowania Bazy danych o produktach i opakowaniach oraz o gospodarce odpadami (Dz. U. z 2017 r. poz. 2377),

Komunikat Ministra Środowiska z dnia 24 stycznia 2018 r. w sprawie daty utworzenia rejestru podmiotów wprowadzających produkty, produkty w opakowaniach i gospodarujących odpadami (M.P. z 2018 r. poz. 118),

Ustawa z dnia 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców (Dz. U. 2019 r. poz. 1292, z późn. zm.),

Ustawa z dnia 13 czerwca 2013 r. o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi (Dz. U. z 2019 r. poz. 150),

Kod QR do tego wpisu

 

 

 

 

 

 

Ten link przenosi na górę strony

2019 - nowe wzory druków z dziedziny BHP

Na podstawie zmian przyjętych przez Radę Ministrów dnia 28 czerwca 2018 roku, dokument: „Informacja dotycząca deregulacji obowiązku stosowania pieczęci/pieczątek przez obywateli i przedsiębiorców” Ministra Przedsiębiorczości i Technologii, wydane zostały rozporządzenia zwalniające z obowiązku stosowania pieczątek, m.in. dotyczące druków stosowanych w dziedzinie BHP.

Zmiany: zaświadczenie o ukończeniu szkolenia bhp, karta szkolenia wstępnego oraz Z-KW - karta statystyczna wypadku - nie będą musiały być potwierdzone pieczęcią pracodawcy. Zamiast pieczęci ma być samo oznaczenie pracodawcy lub podpis upoważnionej/ych osoby/osób.

Stare wzory druków mogą być używane nie dłużej niż do dnia 31 grudnia 2019 roku.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Bibliografia:

Rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 maja 2019 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy, Dz.U. z dnia 13 czerwca 2019 r., poz. 1099.

Rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 14 czerwca 2019 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie statystycznej karty wypadku przy pracy, Dz.U. z dnia 4 czerwca 2019 r., poz. 1106.

https://www.portalbhp.pl/aktualnosci/bedzie-nowy-wzor-zaswiadczenia-o-ukonczeniu-szkolenia-bhp-i-karty-szkolenia-wstepnego-8677.html

https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12321164/katalog/12569970#12569970

https://www.infor.pl/prawo/praca/bezpieczenstwo-pracy/2916781,Karta-szkolenia-wstepnego-i-zaswiadczenie-o-ukonczeniu-szkolenia-bhp-nowe-wzory.html

Kod QR do tego wpisu

 

 

 

 

 

 

Ten link przenosi na górę strony

Wzór ogólnej instrukcji przeciwpożarowej

Przykładowa treść instrukcji przeciwpożarowej

1. Właściciel, zarządca lub użytkownik budynku lub terenu, a także osoby fizyczne, prawne, organizacje i instytucje obowiązane są zabezpieczyć użytkowane środowisko, budynek, obiekt lub teren przed zagrożeniem pożarowym i ponoszą odpowiedzialność za naruszenie przepisów przeciwpożarowych.

2. Osoby i podmioty wymienione w pkt. 1 obowiązane są zaznajomić pracowników z przepisami przeciwpożarowymi, a w szczególności z:

 a) instrukcją bezpieczeństwa pożarowego,

b) instrukcją technologiczno-ruchową,

c) sposobami alarmowania na wypadek pożaru,

d) z rozmieszczeniem i obsługą urządzeń przeciwpożarowych i gaśnic,

e) przewidzianymi sposobami ewakuacji ludzi i mienia na wypadek powstania pożaru oraz postępowania do czasu przybycia jednostek ratowniczo-gaśniczych.

3. Na terenie obiektu każda osoba obowiązana jest przestrzegać przepisy przeciwpożarowe, co w szczególności wiąże się z zakazem:

a) używania otwartego ognia i palenia tytoniu w miejscach gdzie jest to zabronione, np. w strefie zagrożenia wybuchem,

b) garażowania pojazdów silnikowych w obiektach i pomieszczeniach nie przeznaczonych do tego celu, jeżeli nie opróżniono zbiornika pojazdu i nie odłączono na stałe zasilania akumulatorowego pojazdu,

c) rozpalania ognisk lub wysypywania gorącego popiołu i żużla, w miejscu umożliwiającym zapalenie się materiałów palnych albo sąsiednich obiektów oraz w mniejszej odległości od tych obiektów niż 10 m,

d) przechowywania materiałów palnych oraz stosowania elementów wystroju i wyposażenia wnętrz z materiałów palnych w odległości mniejszej niż 50 cm od:

-urządzeń i instalacji, których powierzchnie mogą nagrzewać się do temperatury przekraczającej 100ºC,

-linii kablowych o napięciu powyżej 1 kV, przewodów uziemiających oraz przewodów odprowadzających instalacji piorunochronnej, oraz czynnych rozdzielnic prądu elektrycznego przewodów elektrycznych siłowych i gniazd wtykowych siłowych o napięciu powyżej 400 V,

e) użytkowania elektrycznych urządzeń grzewczych (piecyki, kuchenki, podgrzewacze) ustawionych bezpośrednio na podłożu palnym, z wyjątkiem urządzeń eksploatowanych zgodnie z warunkami określonymi przez producenta,

f) stosowanie na osłony punktów świetlnych materiałów palnych, z wyjątkiem materiałów trudno zapalnych i niezapalnych, jeżeli zostaną umieszczone w odległości co najmniej 5 cm od żarówki,

g) instalowanie opraw oświetleniowych oraz osprzętu instalacji elektrycznych jak: wyłączniki, przełączniki, gniazda wtyczkowe, bezpośrednio na podłożu palnym, jeżeli ich konstrukcja nie zabezpiecza podłoża przed zapaleniem,

h) naprawy bezpieczników energii elektrycznej,

i) użytkowania instalacji, urządzeń i narzędzi niesprawnych technicznie lub w sposób niezgodny z przeznaczeniem albo warunkami określonymi przez producenta, jeżeli może się to przyczynić do powstania pożaru, wybuchu lub rozpowszechnienia ognia,

j) składowania materiałów palnych na drogach komunikacji ogólnej służących ewakuacji lub umieszczenia przedmiotów na tych drogach w sposób zmniejszający ich szerokość albo wysokość poniżej wymaganych wartości,

k) zamykania drzwi ewakuacyjnych w sposób uniemożliwiający ich natychmiastowe użycie,

l) ograniczenia dostępu do:

-gaśnic i urządzeń przeciwpożarowych takich jak: stałe i półstałe urządzenia gaśnicze i zabezpieczające, urządzenia wchodzące w skład systemu sygnalizacji oświetlenia ewakuacyjnego, hydranty, zawory hydrantowe, urządzenia oddymiające oraz drzwi i bramy przeciwpożarowe, o ile są wyposażone w systemy sterowania,

-przeciwwybuchowych urządzeń odciążających,

-źródeł wody do celów przeciwpożarowych,

-urządzeń uruchamiających i sterujących instalacjami gaśniczymi,

-wyjść ewakuacyjnych,

-wyłączników i tablic rozdzielczych prądu elektrycznego oraz kurków głównych instalacji gazowej,

-gaśnic,

ł) składowania na stanowisku pracy materiałów w ilości przekraczającej dobowe zapotrzebowanie lub produkcję,

m) przechowywanie w pomieszczeniach piwnicznych, na poddaszach i strychach, w obrębie klatek schodowych i korytarzy oraz w innych pomieszczeniach ogólnie dostępnych, jak również na tarasach, balkonach i loggiach, materiałów niebezpiecznych pożarowo, takich jak: gazy palne o temperaturze zapłonu poniżej 55ºC, materiały wytwarzające w zetknięciu z wodą gazy palne, materiały zapalające się samorzutnie na powietrzu, materiały wybuchowe i pirotechniczne, materiały ulegające samorzutnemu rozkładowi lub polimeryzacji oraz materiały mające skłonność do samozapalenia,

n) używania gaśnic i urządzeń przeciwpożarowych niezgodnie z ich przeznaczeniem.

4. W przypadku stwierdzenia jakichkolwiek nieprawidłowości bądź zagrożenia pożarem powiadomić przełożonych i służby interwencyjne.

Telefon alarmowy Państwowej Straży Pożarnej 998

Sankcje karne: osoby i pracownicy nie przestrzegający przepisów przeciwpożarowych podlegają sankcjom kodeksu karnego i kodeksu wykroczeń.

Niniejszy wzór instrukcji przeciwpożarowej jest zgodny z wymaganiami Ustawy z 24.08.1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz.U. z 2002 r. Nr 147 poz. 1229 ze zmianami) oraz § 4.2 Rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 21 kwietnia 2006 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz.U. nr 80, poz. 563).

Bibliografia

Dz.U. 2006, nr 156, poz. 1118

Dz.U. 2002, nr 147, poz. 1229

Dz.U. 2006, nr 96, poz. 667

Dz.U. 2002, nr 75, poz. 690

Dz.U. 2006, nr 80, poz. 563

Dz.U. 2003, nr 121, poz. 1139

Dz.U. 2003, nr 121, poz. 1137

Dz.U. 2004, nr 249, poz. 2497

PN-N-01256-5.1998

PN-92/N-01256.01

Kod QR do tego wpisu

 

 

 

 

 

 

Ten link przenosi na górę strony

Pożar a ogień, czy są to pojęcia tożsame i jednoznacznie określone?

Pojęcia takie jak: żar, płomień, ogień, palenie, pożoga czy późniejszy pożar znane były ludzkości od dawna, na pierwsze użycie ognia przez człowieka wskazują ślady w grocie L’Escale Bouches-du-Rhône sprzed ok. 650 tys. lat p.n.e., zaś najstarsze palenisko odkryto na Węgrzech w Vertesszollos (ok. 450 tys. lat p.n.e.).

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Słowo „pożar” jako takie wywodzi się od staropolskiego rzeczownika „pożega”, który pochodzi od czasownika „żec” oznaczającego „palić się”. W Słowniku etymologicznym języka polskiego A. Brücknera można znaleźć wyjaśnienie czasownika „żec”, które ma swój rodowód w prasłowiańskim „gegę”, i we wcześniejszej jego formie „degę”, znaczącej to samo, co „palę”.

Poniżej podaję inne zaczerpnięte z literatury ciekawsze definicje słów pożar i ogień, które uwarunkowane są celem oraz obszarem w jakich mają być zastosowane.

1) pożar, czyli „pożega – ogień wielki pożerający wszystko to, cokolwiek mu się tylko z natury swej oprzeć nie może, pali, pożera, niszczy” (Groicki B., 1559),

2) „ogień ogarniający dużą przestrzeń”, zaś „pożoga to żar, wielki ogień szerzący się, wielki pożar” (Doroszewski W., 1964),

3) pożar to „niekontrolowany proces spalania w miejscu do tego celu nieprzeznaczonym” (Zagórski J.P., 1990),

4) „pożar to niekontrolowany proces palenia się dóbr materialnych w miejscu do tego celu nieprzeznaczonym powodujący straty i wymagający zorganizowanej akcji dla jego likwidacji”, „zjawisko gospodarczo szkodliwe, niszczące ogólnonarodowe, społeczne i indywidualne oraz osobiste mienie ludności”, „nie każdy przypadek zapalenia się materiału jest pożarem…” (Borowski P., 1974),

5) „pożar to żywiołowy proces spalania, nieuzasadniony społecznie i wyrządzający szkody” (Borowski P., Pawłowski F., 1981),

6) „proces spalania wymagający interwencji człowieka w celu zlikwidowania zagrożenia dla życia i zdrowia ludzi oraz mienia w znacznych rozmiarach” (Mazurek A., 1988),

7) „pożar to efekt cieplny zaistnienia różnorodnych przemian chemicznych i zjawisk fizycznych w określonym układzie termodynamicznym, powodujący zmiany stanu termodynamicznego tego układu. Pożar powstaje, gdy istnieje przestrzenna i czasowa współzależność czynników warunkujących jego powstanie, tzn. jest chemiczną reakcją spalania, która przebiega względnie wolno i w dłuższym okresie. Pożar ma wielorakie działanie niszczące: niszczenie konstrukcji obiektów, spalanie materiałów lub ich niszczenie przez strumień ciepła generowany w różnych fazach jego rozwoju. Ponadto może oddziaływać na ludzi zarówno przez bezpośrednie oddziaływanie płomienia na człowieka, jak i termiczną radiację, względnie przez toksyczne oddziaływanie produktów rozkładu termicznego i spalania” (Pofit-Szczepańska M., 1996),

8) Wolanin J. (1989) zebrał szereg innych definicji pożaru:

a) pożar to samorzutne niekontrolowane rozprzestrzenianie się ognia powodujące straty,

b) pożar to palenie się budynków, lasów itp., ogień ogarniający dużą przestrzeń,

c) pożar to ogień powstały nie w specjalnie przeznaczonym miejscu albo rozprzestrzeniający się poza granice takiego miejsca, który wyrządza straty materialne,

d) pożar to palenie się jednego lub kilku obiektów (budynków, urządzeń, zakładów przemysłowych, zbiorników, lasów),

e) pożar to niszczące, żywiołowe działanie ognia wymagające jego likwidacji,

f) pożar to żywiołowe działanie ognia powodujące niszczenie dóbr materialnych oraz zagrożenie życia ludzi i zwierząt,

g) pożar to spalanie, które powoduje niepożyteczne i bezpowrotne niszczenie lub uszkodzenie dobra materialnego oraz zagrożenie życia i zdrowia ludzkiego,

h) pożar – niekontrolowane działanie ognia powodujące straty ludzkie lub materialne,

i) pożar to niszczące działanie ognia w miejscu do tego nieprzewidzianym i nieprzystosowanym, wymagające jego likwidacji,

j) pożar jest to niezamierzony proces palenia się użytecznych dóbr materialnych powodujący straty w majątku narodowym i wymagający zorganizowanej działalności mającej na celu likwidację powstałych zjawisk,

k) pożar to spalanie nieuzasadnione społecznie wyrządzające szkody.

l) zbiór procesów fizykochemicznych towarzyszących spalaniu w wybranym układzie termodynamicznym i powodujących określone zmiany stanu tego układu.

 8. W PN-ISO 8421-1:1997 jest zapisane, że pożar to: „spalanie o niekontrolowanym przebiegu w czasie i przestrzeni”, a ogień to: „proces spalania charakteryzujący się emisją cieplną, któremu towarzyszy dym i/lub płomień”

9. Pożar to: „samorzutne, niekontrolowane rozprzestrzenianie się ognia powodujące straty materialne” (Frankowski W., Zaleski B., 2014), 

Obecnie najbardziej rozpowszechnioną krótszą definicją pożaru/ognia jest: „to niekontrolowany proces spalania w miejscu do tego nieprzeznaczonym” lub dłuższą: „pożar  to zagrożenie, jakie powoduje niekontrolowany ogień, który rozwija się żywiołowo, niszcząc wszystko, co napotka na swojej drodze. Powodując przy tym urazy fizyczne i psychiczne u ludzi czy nawet prowadząc do ich śmierci. Jest zjawiskiem o dynamicznym charakterze, do opanowania którego nierzadko potrzebne są profesjonalne służby ratownicze”.

W dzisiejszych czasach nauka wyjaśniła już chemiczne i fizyczne właściwości palenia i procesów jego rozwoju. Natomiast istota pożarów na gruncie ustawodawstwa karnego jest wciąż niejednoznaczna.

Współcześnie pojęcie pożaru na gruncie orzecznictwa sądowego rozumiane jest jako ogień rozprzestrzeniający się z siłą żywiołową. Jest to więc ogień o wielkim zasięgu, który zagraża życiu lub zdrowiu wielu osób (zazwyczaj jest to interpretowane jako powyżej 6 osób) albo mieniu w wielkich rozmiarach (duże obiekty, budynki lub kilka budynków). Pojęcie pożaru w ujęciu Kodeksu karnego obejmuje w zasadzie rozprzestrzenienie się ognia na kilka obiektów (budowle, składy materiałowe, las) albo nawet jeden obiekt, ale o wielkich rozmiarach (np. blok mieszkalny).

Sprawca pożaru spełniającego kryteria określone w art. 163 § 1 kk. podlega karze pozbawienia wolności w wymiarze:

-od roku do lat 10 – w przypadku działania umyślnego,

-od 3 miesięcy do lat 5 – w przypadku nieumyślności czynu.

Jeżeli sprowadza bezpośrednie niebezpieczeństwo wystąpienia zdarzenia określonego w art. 163 § 1 kk., sprawca podlega karze pozbawienia wolności w wymiarze:

-od 6 miesięcy do lat 8 – w przypadku działania umyślnego,

-do lat 3 – w przypadku działania nieumyślnego.

Pożarem nie jest spalenie się niewielkiego obiektu lub rzeczy, chociażby wielkiej wartości (cennych dokumentów, pieniędzy, aparatury itd.), jeżeli ma to miejsce w warunkach, w których ogień nie może się rozprzestrzenić. W takiej sytuacji sprawca może odpowiadać na podstawie art. 288 § 1 kk. (zniszczenie mienia przez podpalenie) i podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5 lub w wypadku spraw mniejszej wagi – podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo jej pozbawienia do jednego roku (Marek A., 2000).

Pożar na podstawie przepisów o ochronie przeciwpożarowej.

W lutym 2011 r. weszło w życie Rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego (Dz. U. z 2011 r., nr 46, poz. 239). W roku 2012 na podstawie decyzji Komendanta Głównego PSP zatwierdzone zostały Zasady ewidencjonowania zdarzeń w zmodernizowanym systemie wspomagania decyzji – ST. W dokumencie tym, w rozdziale III Zasady sporządzania informacji ze zdarzenia, w punkcie 4.1 podano obecnie obowiązującą definicję pożaru, która zasadniczo nie odbiega od definicji z poprzedniego rozporządzenia z roku 1999. W wymienionych Zasadach pożar to „niekontrolowany proces palenia w miejscu do tego nieprzeznaczonym”.

Zdarzenia pożarowe pod względem wielkości w ww. Zasadach pogrupowano jako:

a) pożar mały (P/M) – występuje, jeśli w jego wyniku zostały spalone lub zniszczone:

-obiekty lub ich części, ruchomości, składowiska materiałów, maszyny, urządzenia, surowce, paliwa itd. o powierzchni do 70 m2 lub objętości do 350 m3,

-lasy, uprawy, trawy, torfowiska i nieużytki, o powierzchni nie większej niż 1 ha;

b) pożar średni (P/Ś) – występuje, jeśli w jego wyniku zostały spalone lub zniszczone:

-obiekty lub ich części, ruchomości, składowiska materiałów, maszyny, urządzenia, surowce, paliwa itp. o powierzchni od 71 do 300 m2 lub objętości od 351 do 1500 m3,

-lasy, uprawy, trawy, torfowiska i nieużytki, o powierzchni powyżej 1 ha i nie większej niż 10 ha;

c) pożar duży (P/D) – występuje, jeśli w jego wyniku zostały spalone lub zniszczone:

-obiekty lub ich części, ruchomości, składowiska materiałów, maszyny, urządzenia, surowce, paliwa itp. o powierzchni od 301 do 1000 m2 lub objętości od 1501 do 5000 m3,

-lasy, uprawy, trawy, torfowiska i nieużytki o powierzchni powyżej 10 ha i nie większej niż 100 ha;

d) pożar bardzo duży (P/BD) – występuje, jeśli w jego wyniku spalone lub zniszczone powierzchnie lub objętości przekraczają wartości podane dla pożaru dużego.

Przy ustaleniu wielkości pożarów, w stosunku do których nie można zastosować wymienionych kryteriów, w szczególności w przypadku pożarów odwiertów naftowych, rurociągów gazowych, paliwowych, urządzeń technologicznych poza budynkami, należy zgodnie z Zasadami przyjmować następujące kryteria wielkości:

pożar mały – jeżeli jednocześnie podawano do 4 prądów gaśniczych*,

pożar średni – jeżeli jednocześnie podawano 5-12 prądów gaśniczych,

pożar duży – jeżeli jednocześnie podawano 13-36 prądów gaśniczych,

pożar bardzo duży – jeżeli jednocześnie podawano powyżej 36 prądów gaśniczych.

*Prąd gaśniczy – prąd środka gaśniczego o określonym kształcie, ciśnieniu i prędkości wypływu oraz o odpowiednim zasięgu rzutu, wytwarzany za pomocą sprzętu przewidzianego do dostarczania środków gaśniczych do pożaru. W zależności od środka gaśniczego rozróżnia się prądy gaśnicze: wodne, pianowe, proszkowe, śniegowe, a w zależności od konstrukcji sprzętu do podawania środka gaśniczego: prąd gaśniczy kroplisty, prąd gaśniczy mgłowy, prąd gaśniczy zwarty (Zagórski J.P., 1990, Mały słownik pożarniczy, Warszawa: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych).

Problemy z interpretacją pojęcia pożar powodują, że w Polsce jednym z najczęściej zadawanych pytań biegłym występującym w sprawach sądowych o pożary jest: „Czy dane zdarzenie było pożarem?”. Można by sądzić, że skoro się paliło, a ugaszenie ognia wymagało udziału jednostek straży pożarnej, to odpowiedź na tak zadane pytanie wydawałoby się być oczywista i jednoznaczna. Jednak w świetle obowiązującego w Polsce prawa powyższe pytanie ma jak najbardziej sens, ponieważ nie każde zdarzenie, w którym doszło do niekontrolowanego spalania w miejscu do tego nieprzeznaczonym, jest w rozumieniu prawa karnego pożarem.

Za Borowski P. (1974) Dochodzenie pożarowe. Zagadnienia wybrane, Warszawa: Wydawnictwo Arkady – „Nie każdy proces palenia się jest pożarem. Występują bowiem zjawiska o cechach zbliżonych do zjawiska pożaru, jak wydobywanie się płomieni i dymu, których jednak nie kwalifikuje się jako pożarów.

Do pożarów nie zalicza się:

1) spalania śmieci i traw pod kontrolą,

2) zadymienia, o ile jego likwidacja nie wymaga przeprowadzenia działań gaśniczych,

3) spalania materiałów w piecach i komorach przeznaczonych do tego celu (wędzarniach, piecach piekarniczych, suszarniach tytoniu itd.),

4) porażenia ludzi i zwierząt prądem elektrycznym oraz wyładowaniami atmosferycznymi,

5) palenia się sadzy w przewodach kominowych, o ile jego likwidacja nie wymaga prowadzenia działań gaśniczych,

6) zapłonów i zapaleń ugaszonych w zarodku, powstających i powtarzających się w trakcie procesu technologicznego jako nieuniknionych w tym procesie”.

Problemy związane z precyzyjnym i jednoznacznym określeniem definicji pożaru w przepisach dotyczących ochrony przeciwpożarowej i prawa karnego, przenoszą się wprost na orzekane wyroki sądowe. Nikomu oczywiście nie życzę, aby znalazł się w sytuacji oskarżonego w sprawie związanej z pożarem, ale jeżeli już, niestety taka sytuacja nastąpi to należy zatrudnić adwokata, który jest specjalistą od spraw przeciwpożarowych, aby uniknąć ewentualnego nieporozumienia w interpretacji różnych przepisów dotyczących samej definicje pożaru czy ognia.

Wydawałoby się, że słowo takie jak pożar jest najprostszym do zrozumienia dla wszystkich, a jednak jak widać z powyższego tekstu, tak nie jest. Uważajmy więc i strzeżmy się pożarów, chociażby poprzez nie lekceważenie i surowe przestrzeganie wszelkich przepisów przeciwpożarowych.

Bibliografia

Guzewski P., Wróblewski D., Małozięć D. (red.), (2014), Czerwona Księga Pożarów, Józefów: Wydawnictwo CNBOP-PIB.

Kociołek K.T. (2009), Poradnik inspektora ochrony przeciwpożarowej, Kraków – Tarnobrzeg: Wydawnictwo Tarbonus.

Laurowski T. (2006), Vademecum ochrony przeciwpożarowej, Krosno: Wydawnictwo KaBe.

Osikowicz Ł., Szczerba K. (2012), Zasady bezpiecznej eksploatacji obiektów, Józefów: Wydawnictwo CNBOP PIB.

Rączkowski B. (2009), BHP w praktyce, Gdańsk: Wydawnictwo Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr Sp. z o.o.

Skaźnik M. Ochrona przeciwpożarowa. Poradnik. Zakres stosowania technicznych zabezpieczeń budowlanych w budynkach i budowlach, wynikający z obowiązujących przepisów i norm.

Skoczylas J.J. (2007), Prawo ratownicze, Warszawa: Wydawnictwo LexisNexis.

Zboina J., Gancarczyk P. (red.), (2016), Certyfikacja usług w ochronie przeciwpożarowej w ujeciu praktycznym i teoretycznym, Józefów: Wydawnictwo CNBOP PIB.

Dz.U. 2006, nr 156, poz. 1118

Dz.U. 2002, nr 147, poz. 1229

Dz.U. 2006, nr 96, poz. 667

Dz.U. 2002, nr 75, poz. 690

Dz.U. 2006, nr 80, poz. 563

Dz.U. 2003, nr 121, poz. 1139

Dz.U. 2003, nr 121, poz. 1137

Dz.U. 2004, nr 249, poz. 2497

PN-N-01256-5.1998

PN-92/N-01256.01

PN-EN ISO 13943:2002, Bezpieczeństwo pożarowe – terminologia.

https://www.ciop.pl/ https://www.mpips.gov.pl/ https://mc.gov.pl/ https://www.pip.gov.pl/pl/ http://isap.sejm.gov.pl/ http://www.straz.gov.pl

Kod QR do tego wpisu

 

 

 

 

 

 

Ten link przenosi na górę strony

Szkolenia okresowe BHP

Szkolenie okresowe zatrudnionych pracowników to odświeżenie i uzupełnienie wiedzy z zakresu przepisów i zasad bhp, zagrożeń związanych z wykonywaną pracą, ochrony przed zagrożeniami, zasadach postępowania w razie wypadku lub innych sytuacjach zagrożeń związanych z pracą zawodową oraz zaznajomienie uczestników szkolenia z nowymi rozwiązaniami techniczno-organizacyjnymi w tym zakresie.

Szkolenie okresowe reguluje Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy, podany w nim jest również ramowy program szkolenia.

Szkolenie okresowe odbywają:

1) osoby będące pracodawcami oraz inne osoby kierujące pracownikami, w szczególności kierownicy, mistrzowie i brygadziści;

2) pracownicy zatrudnieni na stanowiskach robotniczych;

3) pracownicy inżynieryjno-techniczni, w tym projektanci, konstruktorzy maszyn i innych urządzeń technicznych, technolodzy i organizatorzy produkcji;

4) pracownicy służby bezpieczeństwa i higieny pracy i inne osoby wykonujące zadania tej służby;

5) pracownicy administracyjno-biurowi i inni niewymienieni w pkt 1-4, których charakter pracy wiąże się z narażeniem na czynniki szkodliwe dla zdrowia, uciążliwe lub niebezpieczne albo z odpowiedzialnością w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.

Ramowy program szkolenia okresowego pracowników zatrudnionych na stanowiskach robotniczych

Cel szkolenia

Celem szkolenia jest aktualizacja i uzupełnienie wiedzy i umiejętności w szczególności z zakresu: przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy związanych z wykonywaną pracą,

zagrożeń związanych z wykonywana pracą oraz metod ochrony przed tymi zagrożeniami,

postępowania w razie wypadku i w sytuacjach zagrożeń.

Sposób organizacji szkolenia

Szkolenie powinno być zorganizowane na podstawie szczegółowego programu opracowanego przez organizatora szkolenia.

Szkolenie powinno być realizowane przez instruktaż na stanowisku pracy, a także wykład, pogadankę, film, omówienie okoliczności i przyczyn charakterystycznych (dla prac wykonywanych przez uczestników szkolenia) wypadków przy pracy oraz wniosków profilaktycznych.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Kod QR do tego wpisu

 

 

 

 

 

 

Ten link przenosi na górę strony

Szkolenie wstępne, instruktaż ogólny w dziedzinie BHP

Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy, określa typowe wymagania dotyczące instruktażu ogólnego.

• Instruktaż ogólny powinien zapewnić uczestnikom szkolenia zapoznanie się z podstawowymi przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy, zawartymi w Kodeksie pracy, w układach zbiorowych pracy lub w regulaminach pracy, z przepisami oraz zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy obowiązującymi w danym zakładzie pracy, a także z zasadami udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku.
• Instruktaż ogólny prowadzi pracownik służby bezpieczeństwa i higieny pracy lub osoba wykonująca u pracodawcy zadania tej służby albo pracownik wyznaczony przez pracodawcę posiadający zasób wiedzy i umiejętności zapewniające właściwą realizację programu instruktażu.

W załączniku omawianego Rozporządzenia znajduje się ramowy program instruktażu ogólnego, według którego należy przeprowadzać tego typu szkolenie bhp.

Ramowy program instruktarzu ogólnego

Cel szkolenia

Celem szkolenia jest zaznajomienie pracownika w szczególności z:

1. Podstawowymi przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy zawartymi w Kodeksie pracy, w układach zbiorowych pracy lub w regulaminach pracy,
2. Przepisami oraz zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy obowiązującymi w danym zakładzie pracy,
3. Zasadami udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku.

Uczestnicy szkolenia

Szkolenie jest przeznaczone dla wszystkich osób, które rozpoczynają pracę w danym zakładzie pracy.

Sposób organizacji szkolenia

Szkolenia powinno być zorganizowane w formie instruktażu – przed rozpoczęciem przez pracownika pracy w danym zakładzie pracy – na podstawie szczegółowego programu opracowanego przez organizatora szkolenia. Podczas szkolenia konieczne jest stosowanie odpowiednich środków dydaktycznych, w szczególności filmów, tablic, folii do wyświetlania informacji, środków do udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Poniżej podaję link oraz pierwszy slajd do skrótu prezentacji szkolenia wstępnego, które można pobrać z mojego dysku Google. Pełny tekst szkolenia to ponad 170 slajdów w programie PowerPoint.

https://drive.google.com/open?id=1C5f48lswMNYl81Mxq0neUmVzA6nZ8Tz-

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Kod QR do tego wpisu

 

 

 

 

 

 

Ten link przenosi na górę strony

Szkolenie wstępne, instruktaż stanowiskowy w dziedzinie BHP

 Instruktaż stanowiskowy ma na celu objaśnienie pracownikowi przed dopuszczeniem do pracy o warunkach i zagrożeniach na jego stanowisku pracy, omówienie warunków pracy, czynników środowiska pracy, sposobu ochrony przed zagrożeniami, ryzyka zawodowego, postępowania w razie wypadku, instrukcji bhp, kart charakterystyki substancji niebezpiecznych o ile takie występują, zaopatrzenie pracownika w odzież roboczą i ochronną oraz w środki ochrony indywidualnej.

W Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy, określone są ogólne wymagania dotyczące instruktażu stanowiskowego.

• Czas trwania instruktażu stanowiskowego powinien być uzależniony od przygotowania zawodowego pracownika, dotychczasowego stażu pracy oraz rodzaju pracy i zagrożeń występujących na stanowisku pracy, na którym pracownik ma być zatrudniony.
• Instruktaż stanowiskowy kończy się sprawdzianem wiedzy i umiejętności z zakresu wykonywania pracy zgodnie z przepisami oraz zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy, stanowiącym podstawę dopuszczenia pracownika do wykonywania pracy na określonym stanowisku.
• Odbycie instruktażu ogólnego oraz instruktażu stanowiskowego pracownik potwierdza na piśmie w karcie szkolenia wstępnego, która jest przechowywana w aktach osobowych pracownika.

Cel szkolenia

Celem szkolenia jest uzyskanie przez pracownika:

1. Informacji o czynnikach środowiska pracy występujących na danym stanowisku pracy i w jego bezpośrednim otoczeniu oraz o ryzyku zawodowym związanym z wykonywaną pracą,
2. Wiedzy i umiejętności dotyczących sposobów ochrony przed zagrożeniami wypadkowymi i zagrożeniami dla zdrowia w warunkach normalnej pracy i w warunkach awaryjnych,
3. Wiedzy i praktycznych umiejętności z zakresu bezpiecznego wykonywania powierzonej pracy.

Uczestnicy szkolenia

Szkolenie jest przeznaczone dla pracowników nowo zatrudnionych na stanowiskach robotniczych i innych, na których występuje narażenie na działanie czynników szkodliwych dla zdrowia, uciążliwych lub niebezpiecznych, dla pracowników przenoszonych na takie stanowiska oraz w przypadku zmiany warunków techniczno-organizacyjnych, tj. w razie zmiany procesu technologicznego, zmiany organizacji stanowisk pracy, wprowadzenia do stosowania substancji o działaniu szkodliwym dla zdrowia albo niebezpiecznym oraz nowych lub zmienianych narzędzi, maszyn i innych urządzeń. Szkolenie jest przeznaczone również dla studentów odbywających praktyki studenckie oraz uczniów odbywających praktyczną naukę zawodu.

Sposób organizacji szkolenia

Szkolenie powinno być prowadzone w formie instruktażu – na stanowisku, na którym będzie zatrudniony instruowany pracownik, na podstawie szczegółowego programu opracowanego przez organizatora szkolenia.

Szkolenie powinno uwzględniać następujące etapy:

1. rozmowę wstępną instruktora z instruowanym pracownikiem,
2. pokaz i objaśnienie przez instruktora całego procesu pracy, który ma być realizowany przez pracownika,
3. próbne wykonywanie procesu pracy przez pracownika przy korygowaniu przez instruktora sposobów wykonywania pracy,
4. samodzielną pracę instruowanego pracownika pod nadzorem instruktora,
5. sprawdzenie i ocenę przez instruktora sposobu wykonywania pracy przez pracownika.

Jeżeli pracownik wykonuje prace na różnych stanowiskach, szkolenie powinno uwzględniać wszystkie rodzaje prac, które będą należały do zakresu obowiązków pracownika.

Sposób realizacji szkolenia i czas trwania poszczególnych jego części powinny być dostosowane do przygotowania zawodowego i dotychczasowego stażu pracy pracownika oraz zagrożeń występujących przy przewidzianej do wykonywania przez niego pracy.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Kod QR do tego wpisu

 

 

 

 

 

 

Ten link przenosi na górę strony

Szkolenia BHP: obowiązujące regulacje i programy

Z Kodeksu pracy, można wyodrębnić kilka charakterystycznych przepisów dotyczących szkoleń z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy.

Pracodawca jest obowiązany w szczególności:

a) zaznajamiać pracowników podejmujących pracę z zakresem ich obowiązków, sposobem wykonywania pracy na wyznaczonych stanowiskach oraz ich podstawowymi uprawnieniami,

b) zapewniać bezpieczne i higieniczne warunki pracy oraz prowadzić systematyczne szkolenie pracowników w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy (Art. 94).

Nie wolno dopuścić pracownika do pracy, do której wykonywania nie posiada on wymaganych kwalifikacji lub potrzebnych umiejętności, a także dostatecznej znajomości przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.

Pracodawca jest obowiązany zapewnić przeszkolenie pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy przed dopuszczeniem go do pracy oraz prowadzenie okresowych szkoleń w tym zakresie. Szkolenie pracownika przed dopuszczeniem do pracy nie jest wymagane w przypadku podjęcia przez niego pracy na tym samym stanowisku pracy, które zajmował u danego pracodawcy bezpośrednio przed nawiązaniem z tym pracodawcą kolejnej umowy o pracę. (Art. 237³).

Pracodawca konsultuje z pracownikami lub ich przedstawicielami wszystkie działania związane z bezpieczeństwem i higieną pracy, w szczególności dotyczące:

c) szkolenia pracowników w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Art. 237^11a).

Szczegółowa tematykę przeprowadzania szkoleń oraz ramowe programy szkoleń znajdują się w Rozporządzeniu Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy.

Do istotnych kwestii z tego obszaru należą:

Szkolenie wstępne jest prowadzone w formie instruktażu według programów opracowanych dla poszczególnych grup stanowisk i obejmuje:

1) szkolenie wstępne ogólne, zwane dalej „instruktażem ogólnym”,

2) szkolenie na stanowisku pracy, zwane dalej „instruktażem stanowiskowym.

Szkolenie okresowe ma na celu aktualizację i ugruntowanie wiedzy i umiejętności w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz zaznajomienie uczestników szkolenia z nowymi rozwiązaniami techniczno-organizacyjnymi w tym zakresie.

Jedną z kluczowych komórek w zakładzie pracy jest służba bhp. Jest ona wyodrębnionym i wyspecjalizowanym zespołem, którego głównym zadaniem jest organizowanie profilaktycznej działalności w zapobieganiu zagrożeniom na stanowiskach pracy, kontrolowaniu stanu bezpieczeństwa oraz szkolenie i doradztwo w tym zakresie.

Na podstawie Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy, można dowiedzieć się m.in., jaki jest podstawowy kierunek działania służby bhp.

Do zakresu działania służby bhp należy:

1) przeprowadzanie kontroli warunków pracy oraz przestrzegania przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,

2) opiniowanie poszczególnych instrukcji dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy na poszczególnych stanowiskach pracy,

3) udział w ustalaniu okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy oraz w opracowywaniu wniosków wynikających z badania przyczyn i okoliczności tych wypadków oraz zachorowań na choroby zawodowe, a także kontroli realizacji tych wniosków,

4) doradztwo w zakresie organizacji i metod pracy na stanowiskach pracy, na których występują czynniki niebezpieczne, szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe, oraz doboru najwłaściwszych środków ochrony zbiorowej i indywidualnej,

5) inicjowanie i rozwijanie na terenie zakładu pracy różnych form popularyzacji problematyki bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii.

Źródło: Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy, Dz.U. Nr 109, poz. 704, ze zm.

Kod QR do tego wpisu

 

 

 

 

 

 

Ten link przenosi na górę strony

Od 1 stycznia 2019 roku, zmiany w szkoleniach okresowych w dziedzinie BHP

Od 1 grudnia 2019 roku z mocy prawa następuje likwidacja obowiązku okresowych szkoleń BHP dla pracowników administracyjno-biurowych

Od 1 stycznia 2019 roku ustawowo (Dz.U. 2018 poz. 2244) likwiduje się obowiązek przeprowadzania szkoleń okresowych BHP dla około 5 mln pracowników administracyjno - biurowych zatrudnionych przez pracodawców z branż, które są najmniej wypadkowe, zakwalifikowanego do grupy działalności, dla której ustalono, nie wyższą niż trzecia, kategorię ryzyka, w rozumieniu przepisów o ZUS. Głównym celem tej zmiany ma być uproszczenie procedur oraz obniżenie kosztów działalności gospodarczej.

Polskie prawo dostosowuje się ściślej do prawa europejskiego, ponieważ zgodnie z art. 12 dyrektywy Rady z 12.6.1989 r. w sprawie wprowadzenia środków w celu poprawy bezpieczeństwa i zdrowia pracowników w miejscu pracy (89/391/EWG) (Dz.U. L 183 z 29.6.1989, str. 1), pracodawca powinien zapewnić, aby każdy pracownik otrzymał odpowiednie przeszkolenie w zakresie bezpieczeństwa i zdrowia pracowników, w szczególności w postaci przyswojenia informacji i instrukcji specyficznych dla swojego miejsca pracy lub rodzaju wykonywanych czynności:

- podczas przyjmowania do pracy,

- w przypadku przeniesienia na inne stanowisko robocze,

- w przypadku wprowadzenia nowego wyposażenia lub zmiany wyposażenia miejsca pracy,

- w przypadku wprowadzenia nowej technologii.

Szkolenie powinno być:

- dostosowane, z uwzględnieniem charakteru występujących nowych lub zmienionych zagrożeń, oraz

- powtarzane okresowo, jeżeli jest to konieczne.

Ustawa podnosi także z 20 do 50 pracowników próg, do którego pracodawca - jeżeli jest zakwalifikowany do nie wyższej kategorii ryzyka niż trzecia w rozumieniu przepisów o ZUS - nie musi zatrudniać specjalisty od BHP, tylko sam może pełnić zadania służby BHP.  

Ustawa z dnia 9 listopada 2018 r. o zmianie niektórych ustaw w celu wprowadzenia uproszczeń dla przedsiębiorców w prawie podatkowym i gospodarczym (Dz.U. 2018 poz. 2244) Art. 2. w Ustawie z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 2018 r. poz. 917, 1000, 1076, 1608, 1629 i 2215) wprowadza się następujące zmiany:

1) w art. 237³ po § 2¹ dodaje się § 2²–2⁴ w brzmieniu:

„§ 2². Szkolenie okresowe pracownika, o którym mowa w § 2, nie jest wymagane w przypadku pracownika na stanowisku administracyjno-biurowym, gdy rodzaj przeważającej działalności pracodawcy w rozumieniu przepisów o statystyce publicznej znajduje się w grupie działalności, dla której ustalono nie wyższą niż trzecia kategorię ryzyka w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, chyba że z oceny ryzyka, o której mowa w art. 226 pkt 1, wynika, że jest to konieczne.

• 2³. W przypadku gdy rodzaj przeważającej działalności pracodawcy w rozumieniu przepisów o statystyce publicznej znajdzie się w grupie działalności, dla której zostanie ustalona wyższa niż trzecia kategoria ryzyka w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, pracodawca jest obowiązany przeprowadzić szkolenie okresowe pracownika, o którym mowa w § 2², w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, w terminie nie dłuższym niż 6 miesięcy, licząc od dnia ustalenia wyższej kategorii ryzyka.
• 2⁴. Przepis § 2³ stosuje się odpowiednio, gdy z dokonanej oceny ryzyka, o której mowa w art. 226 pkt 1, wynika, że przeprowadzenie szkolenia okresowego pracownika, o którym mowa w § 2², stało się konieczne. Szkolenie okresowe przeprowadza się w terminie nie dłuższym niż 6 miesięcy, licząc od dnia dokonania oceny ryzyka.”;

Art. 237¹¹ w § 1 Pracodawca zatrudniający więcej niż 100 pracowników tworzy służbę bezpieczeństwa i higieny pracy, zwaną dalej „służbą bhp”, pełniącą funkcje doradcze i kontrolne w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, zaś pracodawca zatrudniający do 100 pracowników powierza wykonywanie zadań służby bhp pracownikowi zatrudnionemu przy innej pracy.

Pracodawca posiadający ukończone szkolenie niezbędne do wykonywania zadań służby bhp może sam wykonywać zadania tej służby, jeżeli:

1) zatrudnia do 10 pracowników albo

2) w art. 237¹¹ w § 1 pkt 2 otrzymuje brzmienie:

„2) zatrudnia do 50 pracowników i jest zakwalifikowany do grupy działalności, dla której ustalono nie wyższą niż trzecia kategorię ryzyka w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.”.

Branże w kategorii ryzyka nie wyższej niż trzecia:

• produkcja odzieży,
• produkcja skór i wyrobów ze skór wyprawionych,
• poligrafia i reprodukcja zapisanych nośników informacji,
• produkcja komputerów, wyrobów elektronicznych i optycznych,
• handel detaliczny, z wyłączeniem handlu detalicznego pojazdami samochodowymi,
• transport lotniczy,
• działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi,
• informacja i komunikacja,
• działalność finansowa i ubezpieczeniowa,
• działalność związana z obsługą rynku nieruchomości,
• działalność profesjonalna, naukowa i techniczna,
• działalność organizatorów turystyki, pośredników i agentów turystycznych oraz pozostała działalność usługowa w zakresie rezerwacji i działalności z nią związane,
• działalność detektywistyczna i ochroniarska,
• działalność związana z administracyjną obsługą biura i pozostała działalność wspomagająca prowadzenie działalności gospodarczej,
• administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenia społeczne, organizacje i zespoły eksterytorialne,
• edukacja,
• działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją,
• pozostała działalność usługowa, gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników; gospodarstwa domowe produkujące wyroby i świadczące usługi na własne potrzeby.

Branże w kategorii ryzyka wyższej niż trzecia:

• uprawy rolne, chów i hodowla zwierząt, łowiectwo, włączając działalność usługową,
• leśnictwo i pozyskiwanie drewna,
• rybactwo,
• wydobywanie węgla kamiennego i węgla brunatnego (lignitu),
• górnictwo ropy naftowej i gazu ziemnego,
• górnictwo rud metali,
• pozostałe górnictwo i wydobywanie,
• działalność usługowa wspomagająca górnictwo i wydobywanie,
• produkcja artykułów spożywczych,
• produkcja napojów,
• produkcja wyrobów tytoniowych,
• produkcja wyrobów tekstylnych,
• produkcja wyrobów z drewna oraz korka, z wyłączeniem mebli; produkcja wyrobów ze słomy i materiałów używanych do wyplatania,
• produkcja papieru i wyrobów z papieru,
• wytwarzanie i przetwarzanie koksu i produktów rafinacji ropy naftowej,
• produkcja chemikaliów i wyrobów chemicznych,
• produkcja podstawowych substancji farmaceutycznych oraz leków i pozostałych wyrobów farmaceutycznych,
• produkcja wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych,
• produkcja wyrobów z pozostałych mineralnych surowców niemetalicznych,
• produkcja metali,
• produkcja metalowych wyrobów gotowych, z wyłączeniem maszyn i urządzeń,
• produkcja urządzeń elektrycznych,
• produkcja maszyn i urządzeń, gdzie indziej niesklasyfikowana,
• produkcja pojazdów samochodowych, przyczep i naczep, z wyłączeniem motocykli,
• produkcja pozostałego sprzętu transportowego,
• produkcja mebli,
• pozostała produkcja wyrobów,
• naprawa, konserwacja i instalowanie maszyn i urządzeń,
• wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych,
• pobór, uzdatnianie i dostarczanie wody,
• odprowadzanie i oczyszczanie ścieków,
• działalność związana ze zbieraniem, przetwarzaniem i unieszkodliwianiem odpadów; odzysk surowców,
• działalność związana z rekultywacją i pozostała działalność usługowa związana z gospodarką odpadami,
• roboty budowlane związane ze wznoszeniem budynków,
• roboty związane z budową obiektów inżynierii lądowej i wodnej,
• roboty budowlane specjalistyczne,
• transport lądowy oraz transport rurociągowy,
• transport wodny,
• magazynowanie i działalność usługowa wspomagająca transport,
• działalność pocztowa i kurierska,
• wynajem i dzierżawa,
• działalność związana z zatrudnieniem,
• działalność usługowa związana z utrzymaniem porządku w budynkach i zagospodarowaniem terenów zieleni,
• opieka zdrowotna i pomoc społeczna.

Bibliografia

http://prawo.sejm.gov.pl http://isap.sejm.gov.pl/ https://www.ciop.pl/ https://www.pip.gov.pl/pl https://www.gov.pl/  https://gis.gov.pl/

Kod QR do tego wpisu

 

 

 

 

 

 

Ten link przenosi na górę strony

Unormowania prawne w dziedzinie BHP

Szkolenia z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy stanowią ważne narzędzie zapobiegania wypadkom przy pracy. W trosce o bezpieczeństwo w środowisku pracy należy realizować je z jak największą starannością i zaangażowaniem zarówno pracodawców jak i pracowników.

Nadrzędnym źródłem powszechnie obowiązującego prawa w Rzeczpospolitej Polskiej jest Konstytucja, która jednoznacznie wskazuje, że praca znajduje się pod ochroną Państwa, które sprawuje nadzór nad warunkami wykonywania pracy. Każdy obywatel ma prawo do ochrony zdrowia jak również bezpiecznych i higienicznych warunków pracy.

1. Praca znajduje się pod ochroną Rzeczpospolitej Polskiej. Państwo sprawuje nadzór nad warunkami wykonywania pracy (Art. 24).

2. Każdy ma prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Sposób realizacji tego prawa oraz obowiązki pracodawcy określa ustawa (Art. 66).

Ustawa zasadnicza w swoich kolejnych artykułach kieruje do aktów niższego rzędu, gdzie są rozwinięte i uszczegółowione wszystkie zagadnienia z tego zakresu.

Ustawą szeroko regulującą wymagania w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy jest Kodeks Pracy. Jest to zbiór podstawowych przepisów określających prawa i obowiązki pracodawców oraz pracowników, którzy są stronami stosunku pracy. Kodeks pracy reguluje organizację układów zbiorowych i uczestnictwo w dialogu o zbiorowych stosunkach pracy. Nakłada na pracodawców obowiązek zapewnienia pracownikom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy a na pracowników obowiązek przestrzegania przepisów oraz zasad bhp. 

Poniżej przedstawiam subiektywnie wybrane z Kodeksu pracy uregulowania dotyczące szeroko pojętej problematyki bezpieczeństwa i higieny pracy.

1. Pracodawca, jest obowiązany zapewnić pracownikom bezpieczne i higieniczne warunki pracy (Art. 15).

2. Pracownik jest obowiązany w szczególności:

3) przestrzegać przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, a także przepisów przeciwpożarowych (Art. 100).

Dział dziesiąty Kp., poświęcony jest wyłącznie zagadnieniom z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy, najważniejsze z nich według mnie to:

1. Pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy. Na zakres odpowiedzialności pracodawcy nie wpływają obowiązki pracowników w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz powierzenie wykonywania zadań służby bezpieczeństwa i higieny pracy specjalistom spoza zakładu pracy, o których mowa w art. 23711 § 2 (Art. 207).

2. Przestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy jest podstawowym obowiązkiem pracownika. W szczególności pracownik jest obowiązany:

1) znać przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, brać udział w szkoleniu i instruktażu z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym egzaminom sprawdzającym, (Art. 211).

3. Pracodawca jest obowiązany zaznajamiać pracowników z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczącymi wykonywanych przez nich prac. (Art. 2374).

Normy w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, zawarte są w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 roku.

Do najważniejszych, według mnie ogólnych przepisów dotyczących problematyki bezpieczeństwa i higieny pracy zawartych w rozporządzeniu należą:

15.1. Pomieszczenia pracy i ich wyposażenie powinny zapewniać pracownikom bezpieczne i higieniczne warunki pracy.

39.1. Pracodawca jest obowiązany oceniać i dokumentować ryzyko zawodowe, występujące przy określonych pracach, oraz stosować niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko.

Problematykę szkoleń w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy reguluje Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy a dnia 27 lipca 2004 roku.

Najważniejsze według mnie uregulowania z tego rozporządzenia, spełniają ważne zadania w uświadamianiu zagrożeń oraz uczą umiejętności ochrony przed tymi zagrożeniami. Przygotowanie takie to jeden z podstawowych wymogów w zapobieganiu wypadkom przy pracy.

2.1. Pracodawca zapewnia pracownikowi odbycie, odpowiedniego do rodzaju wykonywanej pracy, szkolenia, w tym przekazanie mu informacji i instrukcji dotyczących zajmowanego stanowiska pracy lub wykonywanej pracy.

4.1. Szkolenie może być organizowane i prowadzone przez pracodawców lub, na ich zlecenie, przez jednostki organizacyjne uprawnione do prowadzenia działalności szkoleniowej w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy na podstawie przepisów o systemie oświaty.

6. Szkolenie jest prowadzone, jako szkolenie wstępne i szkolenie okresowe.

Uchwalony przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w grudniu 1966 r. a ratyfikowany przez Radę Państwa Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej 3 marca 1977 roku, Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych, obejmuje oprócz praw narodów do samostanowienia, równości i wolności wszystkich ludzi również prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy.

Przytoczenie w tym miejscu dwóch artykułów potwierdza, że idea zapewnienia bezpiecznych warunków pracy była już podnoszona wiele lat temu.

1. Państwa Strony niniejszego Paktu uznają prawo do pracy, które obejmuje prawo każdego człowieka do uzyskania możliwości utrzymania się poprzez pracę swobodnie wybraną lub przyjętą, oraz podejmą odpowiednie kroki w celu zapewnienia tego prawa.

2. Kroki, jakie Państwa Strony niniejszego Paktu powinny podjąć w celu osiągnięcia pełnej realizacji tego prawa, będą obejmowały programy technicznego i zawodowego poradnictwa i szkolenia, politykę i metody zmierzające do stałego rozwoju gospodarczego, społecznego i kulturalnego oraz do pełnego, produktywnego zatrudnienia na warunkach zapewniających jednostce korzystanie z podstawowych wolności politycznych i gospodarczych (Art. 6).

3. Państwa Strony niniejszego Paktu uznają prawo każdego do korzystania ze sprawiedliwych i korzystnych warunków pracy, obejmujących w szczególności:

b) warunki pracy odpowiadające wymaganiom bezpieczeństwa i higieny pracy (Art. 7).

Unia Europejska, której członkiem jest Polska, jako całość dba o sprawy bezpieczeństwa swoich obywateli nie tylko dotyczących bezpieczeństwa osobistego, ale również z zakresu wykonywania pracy. Można to dostrzec w uregulowaniach Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej. Praca nie może stanowić zagrożenia dla zdrowia i życia obywateli Unii. Każdy pracownik powinien mieć zapewnioną pracę zgodnie z prawami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy uwzględniającymi zarówno zdrowie pracownika jak i jego godność osobistą.

Należałoby przytoczyć tutaj dwa ważne artykuły z Karty Praw Podstawowych UN.

1. Każdy ma prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego (Art. 6).

2. Każdy pracownik ma prawo do warunków pracy szanujących jego zdrowie, bezpieczeństwo i godność (Art. 31).

Jednym z bardzo ważnych dokumentów dotyczących międzynarodowej ochrony praw człowieka jest Powszechna Deklaracja Praw Człowieka z 1948 r.

Przytoczona Rezolucja Zgromadzenia Ogólnego Organizacji Narodów Zjednoczonych, chociaż ma wielkie znaczenie moralne oraz polityczne, może też być głównym, niekwestionowanym oraz ogólnoświatowym, ważnym punktem odniesienia, to jednak nie jest źródłem obowiązującego prawa. Z Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka zacytuję dwa wybrane artykuły dotyczące prawa człowieka do swojego bezpieczeństwa.

1. Każdy człowiek ma prawo do życia, wolności i bezpieczeństwa swej osoby.

2. Każdy człowiek ma praco do pracy, do swobodnego wyboru pracy, do odpowiednich i zadowalających warunków pracy oraz do ochrony przed bezrobociem.

Źródła:

Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Dz.U. Nr 78, poz. 483, ze zm.

Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej 2007/C 303/01 z dnia 14 grudnia 2007 r., Parlament Europejski Rada Komisji, Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej C 303/1.

Powszechna Deklaracja Praw Człowieka z dnia 10 grudnia 1948 r. Rezolucja przyjęta i proklamowana, Trzecia Sesja Ogólnego Zgromadzenia ONZ, 217 A, Paryż.

Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych, Dz.U. z 1977 r. Nr 38, poz. 169.

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, Dz.U. z 1997 r. Nr 129, poz. 844 i Dz.U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1649 i 1650, ze zm.

Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy, Dz.U. Nr 180, poz. 1860, ze zm.

Ustawa Kodeks Pracy z dnia 26 czerwca 1974 r., Dz.U. Nr 24, poz. 141, ze zm.

Kod QR do tego wpisu

 

 

 

 

 

 

Ten link przenosi na górę strony